۳۶۱ – از شیخ رحمه سوال شد: حکم اهدای قرائت قرآن به میت چیست؟

جواب دادند: این امر به دو صورت واقع می‌شود:

اول: نزد قبر میت رفته و در آنجا قرآن بخواند. میت از این کار هیچ نفعی نمی‌برد؛ زیرا شنیدنی که از آن مستفید می‌شود فقط در حال حیات است که همان اجری که برای قاری نوشته می‌شود، برای شنونده نیز نوشته می‌شود. اما در اینجا، عمل میت قطع شده، چنان که رسول الله صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «وقتی فرزند آدم بمیرد، عملش جز در سه مورد، قطع می‌شود: صدقه‌ی جاریه، یا علمی که مردم از آن نفع برند، یا فرزندی صالح که برایش دعا کند».

دوم: انسان، قرآن کریم را برای تقرب به الله سبحانه و تعالی قرائت کند، و ثواب آن را به برادر مسلمان یا قوم و خویش خود اهدا کند. این مساله از مسائلی است که اهل علم در مورد آن اختلاف دارند:

برخی از اهل علم بر این هستند که میت از اعمال بدنیِ محض نفع نمی‌برد، حتی اگر به او اهدا شود؛ زیرا اصل بر این است که عبادات از چیزهایی است که متعلق به شخص عابد است، چون عبارت از تذلّل و انجام کاری است که مکلف به آن شده است، و ثواب این کار فقط برای کسی است که این کار را انجام می‌دهد، مگر اموری که در نفع بردن میت از آن، نصّ آمده باشد. در این صورت، این عمل بر حسب آنچه در نص آمده، مخصص این اصل است.

همچنین برخی از علما بر این هستند که نصوصی که در مورد وصول ثواب در برخی امور آمده، دال بر این هستند که ثواب اعمال دیگری که به میت اهدا می‌شود، به میت می‌رسد.

اما این مساله باقی می‌ماند که بنگریم؛ آیا این کار از امور مشروع است یا از امور جائز؟ به این معنی که: آیا می‌توان گفت از انسان خواسته می‌شود که به وسیله‌ی قرائت قرآن کریم به الله تعالی تقرب جوید، سپس ثواب آن را برای یکی از نزدیکان یا دوستش قرار دهد؟ یا اینکه این کار، یکی از امور جائزی است که کسی به انجام آن فراخونده نمی‌شود؟

آنچه نظر من است که این کار، از امور جائزی است که کسی به انجام آن فرا خوانده نمی‌شود. بلکه مردم را دعوت می‌کنیم که برای میت دعا و استغفار کرده و نیز اموری امثال اینها را انجام دهند که از الله تعالی مسالت داریم به وسیله‌ی آنها به میت نفع رساند. اما انجام دادن عبادات و اهدای ثواب آن به میت، حداقل چیزی که در این مورد می‌شود گفت، این است که این کار، جایز است و از اموری نیست که مردم به انجام آن فرا خوانده شوند. به همین خاطر رسول الله صلی الله علیه وسلم نیز امتش را به این کار فرا نخوانده، بلکه از آنها خواسته برای میت دعا کنند که در این صورت، دعا برای میت بهتر از اهدای ثواب عبادت به اوست.