۱۸۲ – از شیخ رحمه الله سوال شد: آیا درست است که دو آتش وجود دارد، یک آتش برای کافران و یک آتش برای گنهکارانی که در آن عذاب داده شده، و سپس از آن خارج کرده می‌شوند؟

جاب دادند: برخی علما چنین نظری دارند و گفته‌اند: آتش، دو آتش است. یکی برای کفار، و دیگری برای مومنان گنهکار، و بین این دو، فرق وجود دارد. اما من نمی‌دانم که چنین تفریقی، دلیلی برایش وجود داشته باشد. اما عذاب این دو گروه متفاوت است. شکی نیست که عذاب مومنان عاصی مانند عذاب کافران نیست. اما شایسته نیست که ما به این خاطر بگوییم آتش جهنم دارای تقسیمات است، چون از نظر عقل ما، بعید است که یک آتش دارای دو تاثیر باشد. چون این استبعاد از دو جهت بی اعتبار است:

اول: الله بر هر چیزی تواناست. الله می‌تواند آتش را طوری قرار دهد که برای یکی امان، و برای دیگری، عذاب باشد.

دوم: احوال آخرت با احوال دنیا قیاس گرفته نمی‌شود. چون فرق بین این دو کاملا واضح است. بنا بر این جایز نیست احوال آخرت را با احوال دنیا قیاس بگیری تا آنچه را که عقلت گنجایشش را ندارد، نفی کنی. بلکه وظیفه‌ی تو نسبت به احوال آخرت این است که تسلیم بوده و قبول و تصدیق کنی. آیا همین خورشید، در روز قیامت به اندازه‌ی یک میل به خلایق نزدیک نمی‌شود؟ که اگر احوال مردم در آخرت همانند احوالشان در دنیا بود، آنها را می‌سوزاند؛ چون این خورشید در اوج خود اگر حتی کمی پایین بیاید، زمین را سوزانده و آن را محو می‌کند، و نیز ما در حالی که مسافت بسیاری بینمان وجود دارد، باز هم گرمای آن را حس می‌کنیم، خصوصا در ایام تابستان که این گرما بیشتر است. با این حال در روز قیامت به مقدار یک میل به خلایق نزدیک می‌شود، ولی آنها را نمی‌سوزاند. همچنین در قیامت در حالی که مردم در یک جا هستند، مومنان دارای نوری هستند که جلو و سمت راست خود را می‌بینند، در حالی که کفار در تاریکی و ظلمت هستند. اما در دنیا اگر کسی در کنارت ایستاده باشد که سمت راست و جلویش نور باشد، تو نیز از آن نور می‌توانی استفاده کنی، اما در آخرت چنین نیست. همچنین در آخرت، مردم عرق می‌کنند و در حالی که در یک جا ایستاده‌اند، اما عرقشان به یک اندازه نیست. برخی هستند که عرق تا قوزکشان می‌رسد، و بعضی تا زانوها و بعضی تا کمر و عده‌ای نیز در عرقشان غرق هستند، در حالی که همگی در یک مکان هستند.

مهم اینکه جایز نیست احوال آخرت را با احوال دنیا قیاس بگیریم و سپس برویم چیزهایی از خود در بیاوریم که نه در قرآن و نه در سنت نیامده‌اند؛ مانند تقسیم آتش به دو نوع آتش: آتشی که برای گنهکاران و آتشی که برای کفار است. اما آنچه که علم ما به آن می‌رسد این است که فقط یک آتش است، اما دارای اثرات مختلفی است.