(۱۱۷۵) حدیث: دعای اصل عبادت است

(۱۱۷۵) سوال: صحت این حدیث در چه حد است: «دعا، اصلِ عبادت است»؟^[۱]

جواب: بله، با این لفظ صحیح نیست. صحیح این است: «دعا همان عبادت است».^[۲] این آیه نیز بر آن دلالت می‌دهد که الله تَبَارَكَ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ} [غافر: ۶۰]: (و پروردگارتان گفت مرا بخوانید، شما را اجابت می‌کنم. همان کسانی که از عبادت من روی برتابند، با ذلت در جهنم خواهند افتاد). در اول فرمود: {ادْعُونِي: مرا بخوانید}، و سپس فرمود: {إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي: آن کسانی که از عبادت من روی برتابند}. این دلالت می‌کند که دعا، عبادت است. نیز شکی نیست که دعا از لحاظ نظری نیز عبادت است؛ چون انسان وقتی پروردگارش را می‌خواند، دعایش را بر دو اساس پایه‌گذاری می‌کند:

اول: شدت حاجتش به الله تَبَارَكَ‌وَتَعَالَىٰ و نیازش به او و اینکه هیچ ملجأ و پناهی جز پروردگارش ندارد.

دوم: تعظیم الله تَبَارَكَ‌وَتَعَالَىٰ و ایمان به اینکه فقط الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ قادر به استجابت خواسته‌ی اوست و اوست که از درخواستش آگاه است و دعایش را می‌شنود. این عبادت است. پس ای برادر مسلمان الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ را زیاد بخوان. چه بسا که دعایت با ساعت اجابت مصادف گردد و مطلوبت حاصل شود. اگر هم مطلوب انسان حاصل نگردد، باز هم بر خیر است و ابدا ضرر نکرده است. زیرا:

اول: دعا عبادتی است که به خاطرش ثواب می‌برد.

دوم: الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ یا دعایش را مستجاب می‌کند و یا شری که توقعش را ندارد، از او دور می‌کند و یا اینکه الله دعایش را نزد خود برای قیامتش ذخیر می‌کند. بنا بر این به هیچ عنوان کسی که دعا می‌کند، ضرر نکرده است. طرف مقابل این شخص، کسی است که خواسته‌اش را از مخلوق طلب می‌کند که شخص را تحقیر می‌کند. چنان که شاعر گفته:

لا تسألن بُنیَّ آدم حاجة …. و سل الذین ابوابه لا تحجب

از بنی آدم چیزی نخواه و از کسی بخواه که درهایش هیچ گاه بسته نیست.

فالله یغضب إن ترکت سواله …. و بنیُّ آدم حین یسأل یغضب

الله اگر از او نخواهی، خشمگین می‌شود و بنی آدم وقتی از او چیزی خواسته شود، خشم می‌گیرد.

بنی آدم، تو را تحقیر می‌کند و شاید به تو بدهد و شاید هم ندهد. اگر به تو ندهد، چه بسا تو را براند و چه بسا گونه‌هایش از خشمی که به خاطر تو گرفته، سرخ شوند. اما وقتی از پروردگار بخواهی، تو را دوست می‌دارد و به تو ثواب می‌دهد و خواسته‌ات را اجابت می‌نماید، یا شری بزرگ‌تر را از تو دفع می‌کند، یا دعایت را برای روز قیامتت ذخیره می‌کند. پس سعی کن همیشه و برای هر چیزی، الله را بخوانی و از او کمک بطلبی و بگو: «پروردگارا، با فضل خودت مرا از دیگران بی نیاز گردان».^[۳]

***

^[۱] سنن ترمذی: کتاب الدعوات، باب فضل الدعاء، حدیث شماره (۳۳۷۱)، از انس بن مالک رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «الدُّعَاءُ ‌مُخُّ ‌العِبَادَةِ».

^[۲] سنن ابوداوود: کتاب الوتر، باب الدعاء، حدیث شماره (۱۴۷۹). سنن ترمذی: کتاب تفسیر القرآن، باب سورة البقرة، حدیث شماره (۲۹۶۹)، و می‌گوید: حسن صحیح است. همچنین ابن ماجه در سنن، کتاب الدعاء، باب فضل الدعاء، حدیث شماره (۳۸۲۸)، از نعمان بن بشیر رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «الدُّعَاءُ ‌هُوَ ‌العِبَادَةُ».

^[۳] سنن ترمذی: کتاب الدعوات، حدیث شماره (۳۵۶۳) و گفته: حسن غریب است. از علی بن ابی طالب رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «اللَّهُمَّ أَغْنِنِي بِفَضْلِكَ ‌عَمَّنْ ‌سِوَاكَ».

تعداد بازدید: 5

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: ما صحة هذا الحديث: «الدعاء مخ العبادة»؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: نعم بهذا اللفظ ليس بصحيح، الصحيح: «الدعاء هو العبادة»، ويدل لذلك قوله تبارك وتعالى -: ﴿ وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخرین ﴾ [غافر: ٦٠]. فقال: ﴿ ادْعُوني ﴾ ثم قال: ﴿ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي ﴾ وهذا يدل على أن الدعاء عبادة. ولا شك أنه عبادة من الناحية

النظرية، فإن الإنسان إذا دعا ربه فقد بنى دعاءه على أمرين:

الأمر الأول: شدة حاجته إلى الله -عز وجل- وافتقاره إليه، وأنه لا ملجأ له إلا ربه تبارك وتعالى.

والأمر الثاني: تعظيمه الله عز وجل، وإيمانه بأنه -تعالى- قادر على استجابته، وأنه سبحانه وتعالى عالم ،بدعائه، وأنه سامع لدعائه، وهذا عبادة. فأكثر – أخي المسلم – من دعاء الله -عز وجل-، لعلك تصادف ساعة إجابة فيحصل لك مطلوبك، وإذا لم يحصل مطلوب الإنسان فهو على خير لن يخيب أبدا:

أولا: الدعاء عبادة يثاب عليه.

ثانيًا: أن الله -تعالى- إما أن يستجيب له ما دعا به، وإما أن يصرف عنه من السوء ما كان متوقعا، وإما أن يَدَّخِر ذلك له عند الله -عز وجل- يوم القيامة، فهو لن يخيب أبدا، بخلاف سائل المخلوق الذي يسأل المخلوق، يَسْتَهْجنه المخلوق، كما قال الشاعر:

لا تَسْأَلُنَّ بُنَيَّ آدَمَ حَاجَةٌ وَسَلِ الذي أبوابُهُ لا تُحْجَبُ

فَاللَّهُ يَغْضَبٍ إِنْ تَرَكْتَ سُوَّالَهُ وَبُنَيُّ آدَمَ حين يُسْأَلُ يَغْضَبُ

يَسْتَهْجِنك، وربما يعطيك، وربما لا يعطيك، وإذا لم يعطك ربما ينتهرك، وربما يُصَعر خَدَّه لك، لكن الرب عز وجل – إذا سألته أحبك وأثابك وأجاب مطلوبك، أو صرف عنك ما هو أعظم، أو ادَّخَرَه لك يوم القيامة. فعليك بسؤال الله في كل شيء، والاستعانة بالله -تعالى- في كل شيء، وقل: «اللهم بفضلك أَغْنِنِي عَمَّنْ سِواك».