دوشنبه 22 جمادی‌الثانی 1446
۳ دی ۱۴۰۳
23 دسامبر 2024

(۱۱۲۵) بعد از فتح مکه هجرتی وجود ندارد

(۱۱۲۵) سوال: از عایشه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهَا از رسول اللهﷺ روایت است که فرمود: «بعد از فتح مکه، هجرتی نیست. اما جهاد و نیت جهاد به حال خود باقی است و هرگاه به جهاد دعوت شدید، به سوی آن بشتابید».[۱] لطفا حدیث را به صورت مختصر شرح دهید.

جواب:

این سخن را پیامبرﷺ بعد از فتح مکه بر زبان آوردند. مکه تا قبل از آن، بلد مشرکین بود که مسلمانان از آن به مدینه، به سوی الله و رسول مهاجرت می‌کردند. اما وقتی مکه فتح شد، دیگر هجرت کردن از آن مشروع نبود. چون تبدیل به دار اسلام شده بود و به همین خاطر، هجرت از آنجا به دیگر شهرها، از مسلمانان ساقط شد.

اما هجرت از سرزمین شر ک به سرزمین مسلمین تا روز قیامت باقی است و نفی هجرت در این حدیث، فقط هجرت از مکه است. پس از آن فرمود: «اما جهاد و نیت جهاد باقیست»؛ به این معنی که آنچه بعد از فتح مکه برای اهل مکه هنوز باقیست، در صورتی که توانش را داشته باشند، جهاد است و اگر توانش را نداشته باشند، نیتش را باید داشته باشند. نیز می‌شود در مورد این قسمت از حدیث: «اما جهاد و نیت جهاد باقیست»، گفت: یعنی جهاد فی سبیل الله و نیت خالص؛ بدین گونه که نیت انسان از جهاد این باشد که دین الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ بالاتر از هر چیز دیگری باشد.

قسمت آخر حدیث که فرمود: «و هر گاه به جهاد دعوت شدید، به سوی آن بشتابید»، یعنی: وقتی ولیّ امر شما را برای جهاد فی سبیل الله فرا خواند، بر شما واجب است که به سوی جهاد حرکت کنید.

زیرا الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَا لَكُمْ إِذَا قِيلَ لَكُمُ انْفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَرَضِيتُمْ بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا مِنَ الْآخِرَةِ فَمَا مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فِي  الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِيلٌ * إِلَّا تَنْفِرُوا يُعَذِّبْكُمْ عَذَابًا أَلِيمًا وَيَسْتَبْدِلْ قَوْمًا غَيْرَكُمْ وَلَا تَضُرُّوهُ شَيْئًا وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ} [توبه: ۳۹-۳۸]: (ای کسانی که ایمان آورده‌اید، شما را چه شده که وقتی به شما گفته شود در را الله خروج کنید، کندی به خرج می‌دهید؟ آیا به زندگی دنیا در مقابل زندگی آخرت راضی شده‌اید؟ بدانید که متاع زندگانی دنیا در مقابل آخرت اندک است. اگر خروج نکنید، شما را عذابی دردناک می‌دهد و قومی دیگر را جایگزین شما خواهد کرد و هیچ ضرری به او نمی‌رسانید و الله بر هر چیزی تواناست).

***


[۱]  صحیح بخاری: کتاب الإحصار و جزاء الصید، باب لا یحل القتال بمکة، حدیث شماره (۱۷۳۷). صحیح مسلم: کتاب الحج، باب تحریم مکة و صیدها و خلاها و شجرها و لقطتها إلا لمنشد علی الدوام، حدیث شماره (۱۳۵۳). روایت از ابن عباس رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُمَا است نه از ام المومنین عایشه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهَا. روایت با این لفظ است: «لَا هِجْرَةَ، وَلَكِنْ جِهَادٌ وَنِيَّةٌ».

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: عن عائشة رضي الله عنها قالت: قال النبي صلى الله عليه وسلم: «لا هجرة بعد الفتح، ولكن جهادٌ ونيَّة، وإذا استُنْفِرْتُم فانفروا» متفق عليه. أريد شرحًا إجماليا لهذا الحديث.

فأجاب -رحمه الله تعالى-: هذا الحديث قاله النبي -عليه الصلاة والسلام- بعد أن فتح مكة، وكانت مكة قبل الفتح بلد شرك، يهاجر منها المسلمون إلى المدينة إلى الله ورسوله، فلما فتحت مكة لم تكن الهجرة منها مشروعة؛ لأنها صارت بلاد إسلام، فسقطت الهجرة من مكة إلى غيرها.

وأما الهجرة من بلاد الشرك فإنها باقية إلى يوم القيامة، فالنفي هنا عائد على الهجرة من مكة فقط. وقوله – عليه الصلاة والسلام : «ولكن جهاد ونيَّةٌ» معناه: أن الذي بقي بعد فتح مكة على أهل مكة الجهاد إن أمكنهم ذلك، أو نية الجهاد إن لم يمكنهم الجهاد أو يقال: ولكن جهاد ونيَّة أي: جهاد في سبيل الله ونيّة خالصة، بحيث يقصد الإنسان بجهاده أن تكون كلمة الله هي العليا.

وأما قوله: «إذا استُنْفِرْتُم فانْفِرُوا» فالمعنى: أنه إذا استَنْفَرَكُم وَلي الأمر للجهاد في سبيل الله وجب عليكم أن تَنْفِروا، لقول الله -تعالى-: ﴿ يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا مَا لَكُمْ إِذَا قِيلَ لَكُمْ أَنفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَنَا قَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أرَضِيتُم بِالْحَيَوةِ الدُّنْيَا مِنَ الآخِرَةِ فَمَا مَتَعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فِي الآخِرَةِ إِلَّا قَلِيلُ إِلَّا تَنفِرُوا يُعَذِّبْكُمْ عَذَابًا أَلِيمًا وَيَسْتَبْدِلْ قَوْمًا غَيْرَكُمْ وَلَا تَضُرُّوهُ شَيْئًا وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرُ ﴾ [التوبة: ۳۸-۳۹].

مطالب مرتبط:

(۱۰۸۹) حدیث: (إقرأ و رتّل کما کنت ترتل)

ظاهر حدیث که نشان می‌دهد منظور قرائت است؛ چه قرائت از روی قرآن باشد و چه از حفظ. در هر دو صورت مسلمان شامل این حدیث خواهد گشت.

ادامه مطلب …

(۱۱۲۷) منظور از «لا ضرر و لا ضرار»

ابقای ضرر، جایز نیست و شرع هر ضرری را نفی می‌کند. بنا بر این از بین بردن هر ضرری، و اجب است. زیرا از نظر شرعی و عقلی، ضرر باید دفع شود

ادامه مطلب …

(۱۲۱۹) حدیث: شخص با کسی است که دوستش دارد

بله، ثابت است که از رسول اللهﷺ سوال شد: «کسی گروهی را دوست دارد. آیا به آنها ملحق می‌شود؟ فرمودند: شخص به همراه کسی است که دوستش دارد»

ادامه مطلب …

(۱۱۶۳) فضیلت خواندن سید الإستغفار در صبح و شام

این حدیث صحیح است و خوب است که انسان این ذکر یعنی سید الاستغفار را هر صبح و شام بخواند تا شامل فضیلتی که برای آن ذکر شده، بشود

ادامه مطلب …

(۱۱۹۶) آنچه بر امت محمد بخشوده شده است

معنای این حدیث، صحیح است، گر چه در سندش حرف وجود دارد. لکن نصوص قرآن و سنت بر درست بودن معنایش گواهی دارند. کاری که به اشتباه از انسان سر زند، بخشوده می‌شود

ادامه مطلب …

(۱۱۱۱) معنی حدیث: النساء شقائق الرجال

معنای حدیث این است که زنان، جزئی از مردان هستند. معنی دیگرش این است که زنان در آنچه الله بر زن و مرد واجب کرده، با مردان مساوی هستند

ادامه مطلب …

کُتُب سِتّة:  شش کتاب اصلی احادیث اهل سنت و جماعت:

صحیح بخاری
صحیح مسلم
سنن ابو داود
جامع ترمذی
سنن نسائی
سنن ابن ماجه