(۶۹۲۷) سوال: من، الحمدلله، در آسایش کامل زندگی می‌کنم و هیچ چیزی نزدم وجود ندارد که آرامش من را بر هم زند اما شنیدم که برخی از علما درباره‌ی ابتلا صحبت کرده‌اند و گفته‌اند که اصل در مسلمان این است که به اندازه‌ی ایمانش مبتلا شود و گفته‌اند که یکی از انواع ابتلا این است که انسان ابتلا نشود، خواهشمندم توضیحی درباره‌ی ابتلا بفرمایید؟
جواب:
ابتلا به معنی آزمایش است، الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {وَنَبۡلُوكُم بِٱلشَّرِّ وَٱلۡخَیۡرِ فِتۡنَةࣰۖ وَإِلَیۡنَا تُرۡجَعُونَ} [سوره اﻷنبياء: ۳۵]: (و شما را به بدی و نیکی (کاملا) آزمایش می‌کنیم و به‌سوی ما بازگردانده می‌شوید) پس آزمایش به خیر این‌گونه است که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ انسان را بیازماید که آیا شکرگزاری می‌کند یا ناسپاسی همان‌طور که سلیمان علیه‌السلام وقتی تخت ملکه سبا را نزد خود مستقر دید: {قَالَ هَـٰذَا مِن فَضۡلِ رَبِّی لِیَبۡلُوَنِیۤ ءَأَشۡكُرُ أَمۡ أَكۡفُرُ} [سوره النمل: ۴۰]: (گفت: این از فضل پروردگار من است تا مرا بیازماید که آیا شکر او را به جای می‌آورم یا ناسپاسی می‌کنم).
اما آزمایش به شر این‌گونه است که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ انسان را بیازماید که آیا صبر می‌کند یا جزع و فزع می‌کند، اگر صبر کرد و از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ طلب و امید اجر داشت، این آزمایش، کفاره‌ای برای گناهان او و سبب بالارفتن درجات او می‌شود اما اگر صبر نکرد، این آزمایش برای او در دنیا و آخرت بلا و سختی خواهد بود.
انسانی که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ به او نعمت‌های مالی، بدنی، عقلی و صلاحیت داده است و نعمت‌های دنیوی بر او کامل شده‌اند، بر او واجب است شکر این نعمت‌ها را به جا آورد و به کسی که از او پایین‌تر است نگاه کند تا فضل الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ بر او روشن شود.
اگر شکر این نعمت‌ها را به جا آورد، وظیفه خود را انجام داده و به اجر دست یافته است بلکه نعمت‌هایش افزایش می‌یابد همان‌طور که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {وَإِذۡ تَأَذَّنَ رَبُّكُمۡ لَىِٕن شَكَرۡتُمۡ لَأَزِیدَنَّكُمۡۖ وَلَىِٕن كَفَرۡتُمۡ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدࣱ} [سوره إبراهيم: ۷]: (و (و به یاد آورید) هنگامی را که پروردگارتان اعلام کرد که: اگر شکر گزاری کنید، یقیناً (نعمت خود را) به شما افزون می‌دهم و اگر کفران کنید، بی‌گمان عذاب من سخت است).
و رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم فرمودند: «إِنَّ اللَّهَ لَيَرْضَى عَنِ الْعَبْدِ أَنْ يَأْكُلَ الْأَكْلَةَ فَيَحْمَدَهُ عَلَيْهَا، أَوْ يَشْرَبَ الشَّرْبَةَ فَيَحْمَدَهُ عَلَيْهَا»[۱]: (الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ از بنده‌ای که غذايی می‌خورد و او را حمد و سپاس می‌گويد يا هنگامی که جرعه‌ای می‌نوشد و الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ را حمد و ستايش می‌کند، راضی و خشنود می‌شود).
پس نگران نباش و اندوهگین مشو اگر الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ تو را با مصیبت‌ها آزمایش نکرده است همان‌طور که به تو گفتم، ابتلا هم به وسیله نعمت‌های خوب و هم به وسیله بدی‌ها صورت می‌گیرد.
[۱] صحیح مسلم: كتاب الذكر والدعاء، باب استحباب حمد الله – تعالى- بعد الأكل والشرب، شماره (٢٧٣٤).
