(۶۹۰۴) سوال: من خیلی وقت‌ها قصد دارم که نماز شب را به پا دارم و برای آن آماده می‌شوم، اوراد را قبل از خواب می‌خوانم و ساعت را تنظیم می‌کنم تا بیدار شوم، اما وقتی نیمه‌شب می‌رسد و ساعت زنگ می‌زند، بلافاصله با نیت بیدار شدن آن را خاموش می‌کنم اما با این حال بیدار نمی‌شوم و این اتفاق خیلی برای من می‌افتد و همیشه از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌خواهم که مرا از کسانی قرار دهد که در عبادت تلاش می‌کنند اما به این مرحله نرسیده‌ام؛ آیا این به خاطر گناهان من است؟ لطفاً مرا به راه راست راهنمایی کنید، الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ به شما پاداش نیک دهد؟

جواب:

بدون شک زمانی که انسان از انجام کار خیر محروم می‌شود، اسبابی برای آن وجود دارد زیرا در حدیث صحیح آمده است که: «يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِي بِي، وَأَنَا مَعَهُ حِينَ يَذْكُرُنِي، إِنْ ذَكَرَنِي فِي نَفْسِهِ ذَكَرْتُهُ فِي نَفْسِي، وَإِنْ ذَكَرَنِي فِي مَلَأٍ ذَكَرْتُهُ فِي مَلَأٍ هُمْ خَيْرٌ مِنْهُمْ، وَإِنْ تَقَرَّبَ مِنِّي شِبْرًا تَقَرَّبْتُ إِلَيْهِ ذِرَاعًا، وَإِنْ تَقَرَّبَ إِلَيَّ ذِرَاعًا تَقَرَّبْتُ مِنْهُ بَاعًا، وَإِنْ أَتَانِي يَمْشِي أَتَيْتُهُ هَرْوَلَةً»[۱]: (الله تَعَالَىٰ می‌فرماید: من نزد گمان بنده‌ام نسبت به خود هستم و با او هستم هنگامی که مرا یاد کند، اگر مرا در نفسش یاد کند، من نیز در او را در نفسم یاد می‌کنم و اگر مرا در جمعی یاد کند، من او را در جمعی بهتر از آن‌ها یاد می‌کنم و اگر یک وجب به من نزدیک شود، من یک ذراع (اندازه‌ای بیشتر) به او نزدیک می‌شوم و اگر یک ذراع به من نزدیک شود، من یک باع (اندازه‌ای بیشتر) به او نزدیک می‌شوم و اگر به سوی من با راه رفتن بیاید، من به سوی او با شتاب می‌آیم).

موانع انجام طاعت فراوان است و شاید یکی از دلایل آن گناهان باشد.

اما در مورد مسئله‌ای که شما پرسیده‌اید، یعنی اینکه ساعت را برای بیدار شدن در زمانی مشخص تنظیم می‌کنید سپس بیدار می‌شوید و آن را خاموش می‌کنید و دوباره به خواب می‌روید، دلیل آن این است که هنگام زنگ ساعت، عزم و اراده‌ی راستین برای بیدار شدن ندارید زیرا اگر اراده‌ی صادقانه‌ای داشتید، حتماً بیدار می‌شدید.

انسان اگر موعدی با کسی داشته باشد و ساعت را برای آن زمان تنظیم کند و ساعت زنگ بزند، فوراً بیدار خواهد شد چون برای آن عزم دارد.

یکی دیگر از دلایل آن ممکن است این باشد که دیر به خواب می‌رود و این دیر خوابیدن باعث می‌شود که زمان بیدار شدن فرا برسد اما او همچنان در خواب عمیق باشد و برنخیزد به همین دلیل، رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم صحبت کردن بعد از نماز عشاء را ناپسند می‌دانست[۲] یعنی صحبت و سرگرم شدن با مردم مگر برای دلیلی شرعی مانند صحبت با خانواده یا مهمان و بیشتر مردم امروزه شب‌ها دیر می‌خوابند و به ندرت کسی را پیدا می‌کنید که قبل از نیمه‌شب بخوابد جز تعداد کمی و این یکی از دلایلی است که مانع از بیدار شدن برای نماز شب می‌شود اما اگر آن‌ها زودتر می‌خوابیدند همان‌طور که رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم به آن راهنمایی نمودند، بدن‌شان سالم‌تر می‌بود و بیدار شدن برایشان آسان‌تر می‌شد.

بنابراین به این سوال کننده می‌گویم که هنگام زنگ ساعت اراده‌ی صادقانه‌ای برای بیدار شدن داشته باش همچنین باید زود بخوابی زیرا زود خوابیدن یکی از دلایل آسانی بیدار شدن در آخر شب است.

[۱] صحیح بخاری: كتاب التوحيد، باب قول الله – تعالى – ﴿وَيُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ ﴾ [آل عمران: ٢٨، شماره (٧٤٠٥) ، وصحیح مسلم: كتاب الذكر والدعاء والتوبة، باب الحث على ذكر الله -تعالى- شماره (٢٦٧٥).

[۲] سنن نسائی: كتاب قيام الليل وتطوع النهار، الكراهية في الحديث بعد العشاء، شماره (١٥٣٦).