(۶۶۵۹) سوال: آیا دروغ به طور شوخی جایز است؟

جواب:

دروغ، شوخی و جدی آن جایز نیست زیرا از اخلاق نکوهیده‌ای است که فقط اهل نفاق آن اخلاق را دارند و متأسفانه بسیار می‌شنویم که برخی مردم دروغ را به دو قسمت تقسیم کرده‌اند: دروغ سفید و دروغ سیاه لذا اگر بر این دروغ ضرری یا خوردن مال یا تجاوز یا مانند آن مترتب شود نزدشان دروغ سیاه است و اگر متضمن آن‌ها نگردد دروغ سفید است و این تقسیم باطل می‌باشد چون دروغ همه‌اش سیاه است ولی هرچه ضرر آن بزرگ‌تر باشد به سیاهی آن افزوده می‌گردد.

و به این مناسبت برادران مسلمانم را از کاری که بعضی از نادانان انجام می‌دهند به عنوان دروغ آوریل، بر حذر می‌دارم (روز دروغ آوریل در کشورهایی به عنوان یک روز ویژه با گفتن دروغ‌هایی به شوخی در ۱ آوریل گرامی داشته می‌شود) که این را از یهود و نصاری و مجوس و کفار گرفته‌اند و با وجودی که دروغ خودش، شرعا حرام است، در آن تشبیه به غیر مسلمانان نیز می‌باشد که خود حرام است چنانچه رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم فرموده: «مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ فَهُوَ مِنْهُمْ»[۱]: (هرکس خود را شبيه قومی کند، از آن‌هاست. (

شیخ الإسلام ابن‌تیمیه رَحِمَهُ‌الله فرمود: سندش جید (خوب) است و حداقل احوال آن تحریم می‌باشد اگر چه ظاهر آن کافر بودن کسانی است که خود را به آنان تشبیه نموده‌اند و این با وجود متضمن بودن آن به این دو حرام است که در آن ذلیل شدن مسلمان در مقابل دشمن است زیرا مشخص می‌باشد که طبیعت بشر این است که مقلد به کسی که تقلیدش را می‌کند افتخار می‌کند و او را تواناتر می‌بیند و برای همین مقلد آن، ضعیف گشته تا اینکه از او تقلید کرده است لذا در آن ذلیل شدن مؤمن است از آنجایی که از کفار پیروی نموده و ذلیل آنان گشته است.

حرام چهارم (که در آن وجود دارد): غالبا این دروغ خبیثانه متضمن خوردن مال حرام یا ترساندن مسلمانی است؛ چه بسا دروغ دهد و با اهل خانه صحبت کند و بگوید: فلانی می‌گوید: امروز گروهی نزد ما می‌آیند لذا نهار و گوشت فراوانی درست می‌کنند و مانند آن یا چه بسا به آن‌ها خبر ترسناکی بدهد مانند این‌که بگوید: سرپرست و ولی شما با اتومبیل تصادف کرده و مانند آن از اموری که جایز نیست مگر این‌که حقیقتا آن رخ داده باشد.

لذا مسلمان باید تقوای الله  سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ را رعایت کند و عزت و بزرگی را در دینش ببیند و به آن افتخار کند به خاطر اینکه در مقابل دشمنان مسلمانان هیبت داشته و احترام او را بکنند و من ضامن هر کسی هستم که عزت را در دین الله  سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ ببیند، در مقابل مردم نیز عزیز و بزرگ خواهد بود و هرکسی که در مقابل دشمنانش ذلیل گشت، نزد الله  سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ و دشمنانش ذلیل خواهد گشت.

ای مسلمان گمان نکن که پیروی کردنت از کفار و گرفتن اخلاقشان تو را نزدشان باعزت می‌کند بلکه نزد آنان به نهایت ذلت درخواهی آمد و تو این را می‌دانی لذا الان اگر یکی به افعال تو اقتدا کند، تو در نفس خود، خودت را بالاتر از او می‌بینی و از جهتی که از تو تقلید نموده او در مقابل تو ذلیل گشته و این امر با طبیعت بشر مشخص و معلوم است و هر زمان دشمنمان ببیند ما قوی هستیم و دین خود را بزرگ و عزیز می‌بینم و به آن‌ها اهمیتی نمی‌دهیم و با آن‌ها تعامل نمی‌کنیم مگر با مقتضای شریعت الله  سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ، شریعتی که بعد از بعثت رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم شریعت همه‌ی عالم است: {قُلۡ یَـٰۤأَیُّهَا ٱلنَّاسُ إِنِّی رَسُولُ ٱللَّهِ إِلَیۡكُمۡ جَمِیعًا} [سوره اﻷعراف: ۱۵۸]: (بگو: ‌ای مردم! من فرستادۀ الله به سوی همۀ شما هستم. (

 از رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم ثابت است که فرمودند: «وَالَّذِي نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ، لَا يَسْمَعُ بِي أَحَدٌ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ يَهُودِيٌّ وَلَا نَصْرَانِيٌّ، ثُمَّ يَمُوتُ، وَلَمْ يُؤْمِنْ بِالَّذِي أُرْسِلْتُ بِهِ إِلَّا كَانَ مِنْ أَصْحَابِ النَّارِ»[۲]: (سوگند به كسى كه جان محمد در دست اوست، هيچ كسى از اين امت، يهودى باشد يا نصرانى (خبر مبعث) من را نمى‌شنود، سپس وفات كند و به آنچه كه براى آن فرستاده شده‌ام ايمان نياورد، مگر او از اصحاب دوزخ خواهد بود. (

اگر این در مورد اهل کتاب می‌باشد در حالی اهل کتاب هستند، پس با کافران غیر اهل کتاب چگونه فکر می‌کنید؟ هر کسی (بعثت) محمد صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم را شنیده و از ایشان تبعیت نکرده است از اهل دوزخ می‌باشد؛ پس اگر این‌گونه است پس حال و شأن ما مسلمانان که خود، خود را ذلیل کردیم و از غیر مسلمانان پیروی می‌کنیم چگونه است؟ و همه‌ی ما گفتگوی بین هِرَقْل پادشاه روم با ابو سفیان [۳]را می‌داند در حالی که او کافر بود هنگامی که ابو سفیان از دروغ گفتن در حق رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم به خاطر ترسی که از آن دروغ داشت که بلای او شود، از آن اجتناب نمود با وجود آن‌که دوست داشت در ضد نیکی رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم دروغ بگوید لذا اگر این حال کافر است، پس شأن تو‌ای مؤمن چیست که دورغ بگویی؟ والله الموفَق.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] صحیح مسلم: كتاب الإيمان، باب وجوب الإيمان برسالة نبينا محمد  صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم إلى جميع الناس، ونسخ الملل بملته، شماره (١٥٣).

[۳] صحیح بخاری: كتاب بدء الوحي ، كيف كان بدء الوحي إلى رسول الله  صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم؟، شماره (۷)، و صحیح مسلم: كتاب المغازي، باب كتاب النبي  صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم إلى هرقل، شماره (۱۷۷۳).