(۶۶۴۷) سوال: می‌خواهم که از غیبت و سخن‌چینی اجتناب کنم، ما را از صفت غیبت و سخن‌چینی آگاه سازید؟

جواب:

رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم واضح‌ترین تفسیر را برای غیبت نمودند و گفتند: «ذِكْرُكَ أَخَاكَ بِمَا يَكْرَهُ»[۱]: (ياد كردن برادرت از آنچه كه برايش ناخوشايند است) یعنی از صفات جسدی یا اخلاقی یا عملی برادرت چیزی یاد نمایی که از آن خوشش نمی‌آید، مثلا اگر گفتی: فلانی کور است، کوتاه است یا فلان و فلان و با آن از او عیب گرفتی، این غیبت می‌باشد.

 همچنین اگر گفتی: فلانی احمق است یا اخلاق بدی دارد و فلان و فلان و با آن از او عیب گرفتی، غیبت کردی همچنین اگر گفتی فلانی فاسق است یا فلان عمل بد را انجام می‌دهد و با آن از او عیب گرفتی، غیبت می‌باشد.

لذا غیبت، یاد کردن برادرت از آنچه برای او ناخوشایند است می‌باشد یعنی یاد کردن صفات جسدی یا اخلاقی یا عملی که از آن بدش می‌آید؛ اما سخن‌چینی، سعی در تفرقه انداختن بین مردم است اینگونه که مثلا نزد فلانی بیایی و بگویی: فلانی به تو فلان چیز گفت، تو را دشنام داد و ناسزا گفت تا بین آن دو نفر تفرقه بیاندازی، لذا سخن‌چینی سعی در تفرقه انداختن بین مردم می‌باشد؛ هر دو عمل مذموم و از گناهان کبیره است، لذا الله  سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ در مورد غیبت مثالی زده است که هر کسی از آن متنفر است لذا فرموده: {وَلَا یَغۡتَب بَّعۡضُكُم بَعۡضًاۚ أَیُحِبُّ أَحَدُكُمۡ أَن یَأۡكُلَ لَحۡمَ أَخِیهِ مَیۡتࣰا فَكَرِهۡتُمُوهُ} [سوره الحجرات: ۱۲]: ( و بعضی از شما بعضی دیگر را غیبت نکند، آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادرش را در حالی‌که مرده است، بخورد؟! پس (البته) آن را ناپسند دارید) الله  سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ غیبت کردن کسی را مثل خوردن گوشت او در حالی که مرده است، قرار داده و آن را به خوردن گوشت او در حالی که مرده است وصف نموده زیرا کسی که غائب است نمی‌تواند از خودش دفاع کند مانند مرده‌ای که گوشتش خورده می‌شود و نمی‌تواند از خودش دفاع کند.

بعضی از علما ذکر کرده‌اند کسی که غیبت مردم را می‌کند در روز قیامت مرده‌های بر او عرضه می‌شود و بر خوردن گوشت‌های آن‌ها مکلف می‌گردد و بدون شک اين یکی از نوع بزرگ عقوبت است.

اما در مورد سخن‌چینی در صحیحین از حدیث ابن عباس رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ ثابت است که روزی رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم از دو قبری می‌گذشت که عذاب می‌دیدند و فرمود: «إِنَّهُمَا لَيُعَذَّبَانِ، وَمَا يُعَذَّبَانِ فِي كَبِيرٍ: أَمَّا أَحَدُهُمَا فَكَانَ لَا يَسْتَتِرُ مِنَ الْبَوْلِ، وَأَمَّا الْآخَرُ فَكَانَ يَمْشِي بِالنَّمِيمَةِ»[۲]: (آن دو عذاب می‌شوند به خاطر گناهی كه آن را بزرگ نمی‌دانستند؛ یکی از آنها به دلیل عدم پرهیز از ادرار و دیگری به سبب سخن چینی عذاب می‌شود) اینگونه دانسته شد که سخن‌چینی از اسباب عذاب قبر است، از الله  سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ سلامت و عافیت را خواهانیم.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] تخریج آن گذشت.