(۶۶۴۴) سوال: پدر من بسیار ناسزا می‌گوید و لعنت می‌کند تاجایی که برای او عادت گشته و احساس نمی‌کند که دارد آن را تلفظ می‌کند به خصوص وقتی که عصبانی است؛ آیا برای آنچه بدون تأمل گفته است، کفاره دارد، الله  سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ ما و شما مورد عفو و گذشت خویش قرار دهد و به شما جزای خیر دهد؟

جواب:

به پدرت می‌گویم: او باید اخلاقی خوب و ستوده داشته باشد و عصبانی نگردد زیرا «أَنَّ رَجُلًا قَالَ لِلنَّبِيِّ صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم: أَوْصِنِي؟ قَالَ: لَا تَغْضَبْ. فَرَدَّدَ مِرَارًا، قَالَ: لَا تَغْضَبْ»[۱]: (مردى به رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم گفتند: مرا نصيحت كنيد، فرمودند: خشمگين نشويد، آن مرد چندين بار آن را تكرار كرد، فرمودند: خشمگين نشويد. )

همچنین به او می‌گویم: معاذ بن جبل رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ فرمود: «كُنْتُ مَعَ النَّبِيِّ فِي سَفَرٍ، فَأَصْبَحْتُ يَوْمًا قَرِيبًا مِنْهُ وَنَحْنُ نَسِيرُ، فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، أَخْبِرْنِي بِعَمَلٍ يُدْخِلُنِي الْجَنَّةَ وَيُبَاعِدُنِي عَنِ النَّارِ. قَالَ: لَقَدْ سَأَلْتَنِي عَنْ عَظِيمٍ، وَإِنَّهُ لَيَسِيرٌ عَلَى مَنْ يَسَّرَهُ اللَّهُ عَلَيْهِ؛ تَعْبُدُ اللَّهَ وَلَا تُشْرِكْ بِهِ شَيْئًا، وَتُقِيمُ الصَّلَاةَ، وَتُؤْتِي الزَّكَاةَ، وَتَصُومُ رَمَضَانَ، وَتَحُجُّ الْبَيْتَ، ثُمَّ قَالَ: أَلَا أَدُلُّكَ عَلَى أَبْوَابِ الْخَيْرِ؟ الصَّوْمُ جُنَّةٌ، وَالصَّدَقَةُ تُطْفِئُ الْخَطِيئَةَ كَمَا يُطْفِئُ الْمَاءُ النَّارَ، وَصَلَاةُ الرَّجُلِ مِنْ جَوْفِ اللَّيْلِ. قَالَ: ثُمَّ تَلَا {تَتَجَافَى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ} حَتَّى بَلَغَ {يَعْمَلُونَ}، ثُمَّ قَالَ:  أَلَا أُخْبِرُكَ بِرَأْسِ الْأَمْرِ كُلِّهِ وَعَمُودِهِ وَذِرْوَةِ سَنَامِهِ؟ قُلْتُ: بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ. قَالَ: رَأْسُ الْأَمْرِ الْإِسْلَامُ، وَعَمُودُهُ الصَّلَاةُ، وَذِرْوَةُ سَنَامِهِ الْجِهَادُ. ثُمَّ قَالَ: أَلَا أُخْبِرُكَ بِمَلَاكِ ذَلِكَ كُلِّهِ؟ قُلْتُ: بَلَى يَا نَبِيَّ اللَّهِ. فَأَخَذَ بِلِسَانِهِ قَالَ: كُفَّ عَلَيْكَ هَذَا. فَقُلْتُ: يَا نَبِيَّ اللَّهِ، وَإِنَّا لَمُؤَاخَذُونَ بِمَا نَتَكَلَّمُ بِهِ؟ فَقَالَ: ثَكِلَتْكَ أُمُّكَ يَا مُعَاذُ، وَهَلْ يَكُبُّ النَّاسَ فِي النَّارِ عَلَى وُجُوهِهِمْ – أَوْ عَلَى مَنَاخِرِهِمْ – إِلَّا حَصَائِدُ أَلْسِنَتِهِمْ»[۲]: (در سفری همراه رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم بودم و روزی که نزدیک رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم قرار گرفتم و ما در حال حرکت بودیم و گفتم: ‌ای رسول الله، مرا از عملی خبر بده که وارد بهشتم سازد و از آتش دوزخ دور کند؛ فرمود: درباره‌ی امر بزرگی پرسيدی هرچند برای کسی که الله   سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ بر او آسان بگرداند، آسان است: اينکه الله  سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ را عبادت کنی و هيچ چيز و هيچکس را شريک او نگردانی و نماز بخوانی، زکات بدهی، ماه رمضان را روزه بگيری و حج بيت الله را به جای آوری؛ سپس فرمود: آيا تو را به سوی دروازه‌های خير و نيکی رهنمود کنم؟ روزه سپری (در برابر آتش دوزخ) می‌باشد و صدقه آتش گناهان را خاموش می‌کند، چنانکه آب آتش را فرو می‌نشاند و نماز خواندن شخص در دل شب (نيز جزو دروازه‌های خير و نيکی است) سپس اين آيات را تلاوت کرد: {تَتَجَافَى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفًا وَطَمَعًا وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ، فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَا أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ}: ((در دل شب) از بسترها برمی‌خیزند و پروردگارشان را با بیم و امید (به نیایش) می‌خوانند و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند. هیچکس نمی‌داند به (پاس) آنچه (این مؤمنان در دنیا) انجام می‌دهند، چه (بسیار مایه ی) روشنی چشم‌ها برای‌شان نهفته است) سپس فرمود: آيا تو را از اساس دين و ستون و بالاترين بخش آن آگاه کنم؟ عرض کردم: بله، ‌ای رسول الله؛ فرمود: اساس دين، اسلام است و ستونش نماز و قله‌ی کوهان شتر (بالاترين بخشِ آن) جهاد می‌باشد سپس فرمودند: آيا تو را از پايه و زيرساختِ همه‌ی اين امور آگاه سازم؟ گفتم: بله، ‌ای رسول الله؛ رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم  زبانش را گرفت و فرمود: مواظبِ اين باش، پرسيدم: ‌ای رسول الله، مگر ما به خاطر سخنانی که می‌گوييم، بازخواست می‌شويم؟ فرمود: مادرت به عزایت بنشيند! مگر مردم را چيزی جز سخنان‌شان با چهره (یا فرمود: بر بینی‌شان) در دوزخ واژگون می‌کند. (

بنابراین نصحیت و توصیه‌ی من به پدرت این است که خشمگین نشود و خود را به صبر و تحمل مزین نماید و بداند که احوال همیشه یکسان نیست و همانطور که الله  سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ فرموده است همراه دشواری، آسانی است: {فَإِنَّ مَعَ ٱلۡعُسۡرِ یُسۡرًا* إِنَّ مَعَ ٱلۡعُسۡرِ یُسۡرࣰا} [سوره الشرح: ۵-۶]: (پس مسلماً با (هر) دشواری آسانی است* مسلماً با (هر) دشواری آسانی است)  هنگامی که به خشم مبتلا شد، از شیطان رانده شده به الله  سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ پناه ببرد و اگر ایستاده است، بنشیند و اگر نشسته، دراز بکشد چون رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم فرمودند: «إِذَا غَضِبَ أَحَدُكُمْ وَهُوَ قَائِمٌ فَلْيَجْلِسُ، فَإِنْ ذَهَبَ عَنْهُ الْغَضَبُ وَإِلَّا فَلْيَضْطَجِعْ»[۳]: (هرگاه یکی از شما عصبانی شد در حالی که ایستاده است، بنشیند و اگر عصبانیت او برطرف نشد، دراز بکشد) و وضو بگیرد تا خشم او از بین برود و بداند که بسیاری از کسانی که خشمگین می‌شوند، هنگامی که خشمشان فرو کشید و رگ‌هایشان خوابید، بسیار پشیمان می‌گردند و همچنین لعنت،  دشنام و ناسزا چیزی جز بر گناه انسان افزوده نمی‌کند.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] سنن ترمذی: كتاب الإيمان، باب ما جاء في حرمة الصلاة، شماره (٢٦١٦)، وقال: حسن صحيح. وسنن ابن ماجه: كتاب الفتن، باب كف اللسان في الفتنة، شماره (۳۹۷۳).

[۳] تخریج آن گذشت.