سه‌شنبه 22 ربیع‌الثانی 1447
۲۲ مهر ۱۴۰۴
14 اکتبر 2025

(۶۵۴۶) اساس تربیت اسلامی صحیح و سالم نسل جوان چیست؟

(۶۵۴۶) سوال: شیخ بزرگوار اللهÀ در شما برکت بیاندازد، اساس تربیت اسلامی صحیح و سالم نسل جوان چیست؟

جواب:

تربیت دو طریق دارد: طریق نظری و طریق عملی.

طریق نظری: فرزندان را از طریق کتاب، نوشته‌ و نوارها بر اخلاق نیک و والا و عبادت‌ها تربیت کنی و چقدر خانه‌هایی بودند که از طریق نوار‌ها هدایت شده و راه سالم را در پیش گرفته‌اند.

و طریق عملی: این‌که خودت عبادت‌ها و اخلاق نیک را تطبیق دهی و بهترین تعامل را با آن‌ها داشته باشی تا با تو به عبادت‌ها و اخلاق نیک عادت کنند و برای همین شارع به همنشینی با انسان صالح تشویق نموده و از همنشین بد بر حذر داده و فرموده است: «مَثَلُ جَلِيسِ الصَّالِحِ وَالسَّوْءِ، كَحَامِلِ الْمِسْكِ وَنَافِخِ الْكِيرِ، فَحَامِلُ الْمِسْكِ؛ إِمَّا أَنْ يُحْذِيَكَ، وَإِمَّا أَنْ تَبْتَاعَ مِنْهُ، وَإِمَّا أَنْ تَجِدَ مِنْهُ رِيحًا طَيِّبَةً، وَنَافِخُ الْكِيرِ؛ إِمَّا أَنْ يُحْرِقَ ثِيَابَكَ، وَإِمَّا أَنْ تَجِدَ رِيحًا خَبِيثَةً»[۱]: (مثال همنشينِ نيک و همنشينِ بد، مانند دارنده‌ی مِشک (عطار) و دمنده‌ی کوره‌ی آهنگر است. دارنده‌ی مشک (عطار)، يا از آن به تو می‌بخشد و يا از او مِشک می‌خَری و يا بوی خوشی از او به تو می‌رسد؛ ولی دمنده‌ی کوره‌ی آهنگر، يا لباست را می‌سوزاند يا بوی بدی از او به تو می‌رسد).

 سپس، در تربیت فرزندان بسیار مهم است که در مواردی که واجب است عدالت رعایت شود، بین آنها عدالت برقرار کنی، تا هیچ‌یک از آنها نسبت به تو بدگمان نشوند؛ بسیاری از افرادی که در رفتار با فرزندانشان عدالت را برقرار نمی‌کنند، با این مشکل مواجه می‌شوند که آنهایی که مورد توجه بیشتری قرار می‌گیرند، بعدها به آنها پشت کرده و نافرمانی می‌کنند، تنها کسانی که در گذشته در حقشان اجحاف شده و به نفع برادرانشان کنار گذاشته شده‌اند، به آنان سود می‌رسانند. این ممکن است یک مجازات دنیوی سریع باشد.

لذا بر انسان واجب است که بین فرزندان خود عدالت کند زیرا بشیر بن سعدJ آمد تا رسول اللهﷺ بر هدیه‌ای که به فرزندش نعمان بن بشیر داده بود، شاهد بگیرد، پس رسول اللهﷺ فرمود: «أكلَّ ولدك نحلتَ مثل ذلك. قال: لا. قال: اتَّقوا اللهَ، واعْدِلوا بينَ أولادِكم»[۲]: (آیا به همه‌ی فرزندانت مثل این را هدیه دادی؟ گفت: خیر؛ رسول اللهﷺ فرمودند: تقوای اللهÀ را پیشه نمایید و بین فرزندان خود عدالت کنید) سلف صالح حتی در بوسیدن نیز بین فرزندان خود عدالت می‌کردند یعنی اگر یکی را می‌بوسیدند، دیگری را نیز مثل آن می‌بوسیدند.


[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] تخریج آن گذشت.

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: بارك الله فيكم فضيلة الشيخ، ما هي الأسس السليمة والصحيحة في تربية النشء التربية الإسلامية الصحيحة؟

فأجاب – رحمه الله تعالى -: التربية لها طريقان طريق نظري، وطريق عملي.

فالطريق النظري: أن تربي الأولاد على الأخلاق الفاضلة، وعلى العبادات، عن طريق الرسائل والكتب والأشرطة، وكم من بيوت اهتدت بواسطة الأشرطة، واتجهت اتجاها سليما بواسطتها.

وأما الطريق العملي: فأن تكون أنت بنفسك مُطَبقًا للعبادات والأخلاق الفاضلة، تعاملهم بما هو أحسن، حتى يتعودوا منك ما أنت عليه من العبادات والأخلاق، ولهذا حَتَّ الشارع على الجليس الصالح، وحذر من جليس السوء، فقال: «مَثَلُ الجَلِيسِ الصَّالِحِ وَالسَّوْءِ، كَحَامِلِ المِسْكِ وَنَافِحَ الكِيرِ، فَحَامِلُ المِسْكِ : إِمَّا أَنْ يُحْذِيَكَ، وَإِمَّا أَنْ تَبْتَاعَ مِنْهُ، وَإِمَّا أَنْ تَجِدَ مِنْهُ رِيحًا طَيِّبَةً،

وَنَافِخُ الكِيرِ : إِمَّا أَنْ يُخْرِقَ ثِيَابَكَ، وَإِمَّا أَنْ تَجِدَ رِيحًا خَبِيثَةٌ».

ثم إن من المهم في تربية الأولاد أن تعدل بينهم فيما يجب فيه العدل، حتى لا يحمل أحد منهم عليك محامل السوء، وكثيرا ما حصل من الذين يجورون في معاملة أولادهم أن الذين يُحابونهم ينقلبون عليهم فيعقونهم إذا كبروا، وأنه لا ينفعهم إلا الآخرون الذين كانوا يُؤْثِرون إخوانهم عليهم، وهذه قد تكون عقوبة دنيوية مُعَجَّلة.

فيجب على الإنسان أن يكون عادلا بين أولاده، لأن النبي صلى الله عليه وسلم أتاه بشير بن سعد ليشهده على عطيته لابنه النعمان بن بشير، فقال له -عليه الصلاة والسلام-: «أكُلَّ وَلَدِكَ نَحَلْتَ مِثْلَ ذَلِكَ». قَالَ: لَا. قَالَ: «اتَّقُوا اللَّهَ، وَاعْدِلُوا

بَيْنَ أَوْلادِكُم». حتى كان السلف يعدلون بين أولادهم في التقبيل، أي إنهم إذا قبلوا واحدا منهم قبلوا الآخر مثله.

مطالب مرتبط:

(۶۵۶۲) حکم بدرفتاری با همسایگان و منع خانواده از رفت‌وآمد

بدی به همسایه، حرام و نقص در ایمان است....

ادامه مطلب …

(۶۵۳۶) چه چیزی بر پدران در قبال فرزندانشان که زیر سن بلوغ هستند، واجب است؟

واجب پدران در قبال پسران، دختران، همسرانشان و هر کسی که بر آن‌ها ولایت دارند این است که تقوای اللهÀ را در خوب مراقبت نمودن از آن‌ها و تعلیم و تربیت‌شان رعایت کنند و آن‌ها را امر به معروف و نهی از منکر نمایند...

ادامه مطلب …

(۶۵۶۴) حکم شرعی درباره به‌ کارگیری زنان غیرمسلمان در تربیت فرزندان مسلمان

از دو ناحیه خطر دارد: خطر اجتماعی و خطر اخلاقی....

ادامه مطلب …

(۶۵۵۷) اگر همسایه‌ام در محله برای نماز جماعت حاضر نمی‌گردد، به فرزندانم اجازه دهم که به زیارت خانواده‌ی او بروند؟

اگر همسایه‌ای داری که به نماز جماعت نمی‌رود، واجب تو آن است که او را نصحیت و راهنمایی کنی و نزدش بروی یا او را به خانه‌ات دعوت کنی و او را پند دهی و به خیر تشویقش نمایی و فضل نماز جماعت را برایش واضح نمایی...

ادامه مطلب …

(۶۵۷۱) برادری داریم که از یک پدر و مادر هستیم و او نماز نمی‌خواند، حدود تعامل با او چیست؟

تعامل با او باید با نیکی باشد یعنی به سوی او بروید و به حق و اقامه‌ی نماز و شعائر اسلام دعوتش نمایید؛ لذا اگر هدایت یافت که خوب است و اگر بر ترک نماز اصرار ورزید و از نماز خواندن ابا کرد، پس او را رها نمایید و هجرش کنید چون که او به دین اللهÀ مرتد گشته -العیاذ بالله-...

ادامه مطلب …

(۶۵۶۵) حکم شرعی استخدام خدمتکار زن بدون همراه محرم

جایز نیست که انسان خدمتکار زنی را بدون محرم استخدام کند...

ادامه مطلب …

کُتُب سِتّة:  شش کتاب اصلی احادیث اهل سنت و جماعت:

صحیح بخاری
صحیح مسلم
سنن ابو داود
جامع ترمذی
سنن نسائی
سنن ابن ماجه