(۶۴۰۷) سوال: سلام علیکم ورحمة الله، شیخ بزرگوار، در یکی از مراسم‌های عروسی همراه با پدرم حضور داشتیم، وقتی اقوام داماد آمدند و مجلس کامل شد، یکی از برادران جزاه الله خیرا، برخاست و موعظه‌ای طولانی ایراد کرد؛ هدفش نهی از منکر و ترساندن مردم از معصیت بود اما واقعاً اگر سخنش کوتاه بود، اثرگذارتر می‌بود، ولی به دلیل طولانی‌بودنش و استناد به احادیث، صحبتش زیاد طول کشید، در نتیجه یکی از حاضران سخن او را قطع کرد و گفت: «بس است، بس است، جزاک الله خیرا به خاطر آنچه ارائه دادی» و آن گوینده خشمگین شد و گفت: «انگار دوست نداری ذکر بشنوی»؛ آیا کسی که گفت «بس است»، گناهی کرده؟ از شیخ بزرگوار راهنمایی می‌خواهیم، مأجور باشید.

جواب:

و علیکم السلام ورحمة الله وبركاته برادر سؤال‌کننده، آنچه نقل کردی درباره‌ی برخی از برادرانی که در شب عروسی مردم را موعظه می‌کنند، بدون شک نیت آن‌ها خیر و هدف‌شان یادآوری و پنددادن است.

اما لازم است کسی که مردم را موعظه می‌کند، در موعظه‌ی خود حکمت به‌ خرج دهد؛ یعنی زمان مناسب، مکان مناسب، و شرایط مناسب و حتی افراد مناسب را در نظر بگیرد چون ممکن است فرد در برخی مواقع آمادگی شنیدن پند و موعظه را داشته باشد، و در زمانی دیگر نداشته باشد، پس باید حال او در نظر گرفته شود

همچنین ممکن است مکان برای موعظه مناسب نباشد، چون مردم مشغول امور دیگری هستند و از ابن مسعود رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ نقل شده که فرمود: «كان رسولُ اللهِ يَتَخَوَّلُنا بِالْمَوْعِظَةِ مَخَافَةَ السَّامَةِ علینا»^[۱]: (رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم ما را هر روز موعظه نمی‌کرد، از بیم آن‌که ملالت و خستگی به ما دست دهد) و این همان حکمت است.

و شب‌های عروسی شب‌های شادی و سرور است؛ به همین خاطر در آن شب اجازه‌ی دف‌زدن و سرود شادی داده شده، البته مشروط به اینکه دف باشد نه طبل، و آوازها از نوع مدیحه‌خوانی باشد که فتنه‌برانگیز نباشد.

اگر مردم در چنین حالتی از آمادگی باشند و دل‌ها برای شادی و سرور و دیدار یکدیگر آماده باشد، و چه‌بسا برخی از آن‌ها با برادرشان دیدار کنند در حالی‌که از مدت‌ها پیش یکدیگر را ندیده‌اند، پس از دیدار خوشحال می‌شوند و درباره‌ی حال خود و خانواده‌شان با هم گفتگو می‌کنند، در این صورت اگر موعظه‌ای در میان باشد که مردم از آن خسته شده و آن را ملال‌آور یافته باشند، انسان باید زمان مناسب، مکان مناسب و حالت مناسب را در نظر بگیرد؛ چرا که هدف، پذیرفته‌شدن سخن از سوی مردم و آمادگی آنان برای شنیدن آن‌چیزی است که به ایشان منتقل می‌شود و بهره‌مندی‌شان از آن است و اگر این برادر ناصح جزاه الله خیرا  سخنش را کوتاه می‌کرد و تنها به مهم‌ترین نکات بسنده می‌نمود، چون زمان برای طول‌دادن مناسب نبود، این کار برای او بهتر بود.

در چنین مواردی بهتر است کسی سخن نگوید مگر اینکه ببیند مردم برای شنیدن آماده‌اند؛ مثلاً از او بخواهند سخن بگوید، یا صاحب خانه از او بخواهد، یا یکی از حاضران از او درخواست کند تا با صدای بلند صحبت کند تا بقیه هم بهره‌مند شوند، در این صورت، پذیرش مردم بیشتر خواهد بود به جای این که از او روی‌بگردانند همچنین اگر منکری دید و برای نهی از منکر و موعظه برخاست، این هم بجا و مناسب است زیرا: «لکل مقامٍ مقال» : (هر موقعیتی سخن مناسب خود را دارد)، از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌خواهیم که ما را از راه‌یافتگان هدایت‌شده و توفیق‌یافتگان به حکمت، رحمت، و ترس از الله قرار دهد.

[۱] صحیح بخاری: كتاب العلم، باب من جعل لأهل العلم أياما معلومة، شماره (۷۰)، وصحیح مسلم: كتاب صفات المنافقين وأحكامهم، باب الاقتصاد في الموعظة، شماره (۲۸۲۱).