(۶۱۶۳) حکم نذر فراموش شده و نحوه وفای به نذر

(۶۱۶۳) سوال: هرگاه انسان نذر نمود و فراموش کرد و نمی‌‌داند آیا او نذر نموده یا خیر، چه کاری انجام دهد؟ اگر مسلمانی نذر نمود و مثلا گفت: اگر الله À امسال مرا موفق نمود، گوسفندی را ذبح خواهم کرد؛ آیا می‌‌تواند چیزی از آن را برای خود بردارد یا خیر؟ مقداری که باید صدقه دهد چقدر است؟

جواب:

سؤال اول: اگر شک نمود نذر کرده یا خیر چیزی بر او نیست، زیرا اصل بر برائت ذمه است و واجبی همراه شک وجود ندارد. بنابراین به طور مطلق چیزی بر او نیست و اما سؤال دوم: هرگاه نذر نمود گوسفندی را به خاطر موفقیتش یا دیگر مطلوبات ذبح کند؛ از او می‌‌پرسیم: آیا قصدت از این نذر اظهار شادی و دعوت برادران و خوشحالی همراه آنها است؟ در این صورت برای تو جایز بوده این گوسفند را ذبح کنی و هر کسی از همسایه‌‌ها، خویشاوندان و آشنایان را که خواستی دعوت کنی و اگر خواستی می‌‌توانی گوسفند را ذبح نکنی و کفاره‌‌ی قسم دهی، زیرا این کار از جمله عبادات نیست بلکه از جمله امور مباح است و در نذر مباح انسان در آن بین انجام نذر و بین کفاره‌‌ی قسم اختیار دارد. اما اگر قصد تو از این نذر یعنی ذبح گوسفند به خاطر موفقیت و مانند آن شکر الله À بر نعماتش باشد، در این صورت عبادت بوده و وفای به آن واجب است، به دلیل فرموده‌‌ی رسول الله ﷺ: «من نذر أن یطیع الله فلیطعه»[۱]: (كسي که نذر نمود از الله اطاعت کند، از الله اطاعت کند) بنابراین بر تو واجب بوده آن را ذبح نموده و به فقرا صدقه دهی و چیزی را برای خودت ذخیره نکنی، زیرا برای الله À بوده و آنچه برای الله À باشد بین فقرا و مساکین تقسیم می‌‌شود.

برای بیان این سؤال، ‌ای برادر! تو و دیگران از مسلمانان را از نذر بر حذر می‌‌دارم، زیرا رسول الله ﷺ از آن نهی نموده و می‌‌فرماید: «إنه لا یأتي بخير، وإنما يستخرج به من البخيل»[۲]: (خیری را در نمی‌‌آورد و از جانب شخص بخیل صورت می‌‌گیرد) و نذر در حقیقت ملزم کردن نفس به چیزی بوده که الله À او را به آن ملزم نکرده است. چه بسا شخص به خاطر الله À نذری را معلق به حاصل شدن چیزی محبوب نزد خود بکند سپس آن چیز محقق شود اما در وفای به نذر سستی کند یا اینکه سهل انگاری نموده و به آن وفا نکند، لذا بر او ترس آن می‌‌رود از آنچه الله À در عذاب کسانی که به نذر خود وفا نکرده ذکر می‌‌کند؛ الله À می‌‌فرماید: {وَمِنْهُم مَّنْ عَاهَدَ اللَّهَ لَئِنْ آتَانَا مِن فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَلَنَكُونَنَّ مِنَ الصَّالِحِينَ * فَلَمَّا آتَاهُم مِّن فَضْلِهِ بَخِلُوا بِهِ وَتَوَلَّوا وَّهُم مُّعْرِضُونَ * فَأَعْقَبَهُمْ نِفَاقًا فِي قُلُوبِهِمْ إِلَىٰ يَوْمِ يَلْقَوْنَهُ بِمَا أَخْلَفُوا اللَّهَ مَا وَعَدُوهُ وَبِمَا كَانُوا يَكْذِبُونَ}[التوبة: ۷۵-۷۷]: (برخی از آنها با الله (عهد و) پیمان بستند که اگر (الله) از فضل خود (نصیبی) به ما دهد قطعاً صدقه (و زکات) خواهیم داد واز نیکوکاران خواهیم بود * پس چون (الله) از فضل خود به آنها (نصیبی) بخشید، به آن بخل ورزیده واعراض کنان روی گرداندند (وسر پیچی کردند) * پس (این عمل، ) نفاق را تا روزی که او (الله) را ملاقات کنند در دل‌‌هایشان بر قرار ساخت و به (سبب) آنچه که با الله وعده کرده بودند خلاف نمودند (وعهد شکنی کردند) وبه (سبب) آنکه دروغ می‌گفتند).

نذر هرگز آن چیزی نیست که مطلوب را می‌‌آورد بلکه کسی که مطلوب را برای انسان به ارمغان می‌‌آورد الله À است. بنابراین انسان از الله À بخواهد که این امری را که دوست دارد را برای او میسر کند بدون اینکه نذری نماید. رسول الله ﷺ همان‌‌طور که گفتیم می‌‌فرماید: «إنه لا یأتي بخير»[۳]: (خیری را در نمی‌‌آورد) بنابراین برادران شنونده را از نذر بر حذر می‌‌دارم.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] تخریج آن گذشت.

[۳] تخریج آن گذشت.

تعداد بازدید: 2

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: إذا نذر الإنسان ونسي، لا يعلم هو نذر أم لا، ماذا يفعل؟ وإذا نذر المسلم نذرًا مثل لو قال لو رزقني الله النجاح هذه السنة سوف أذبح كبشًا، هل يجوز له أن يوفر لنفسه منه شيئًا أم لا؟ وما مقدار الذي يتصدق به؟

فأجاب – رحمه الله تعالى : أما السؤال الأول، وهو إذا شك الإنسان هل نذر أم لا فليس عليه شيء؛ لأن الأصل براءة الذمة، ولا وجوب مع الشك، فعلى هذا لا يهمه شيء إطلاقا، وأما السؤال الثاني إذا نذر أن يذبح كبشا لنجاحه أو نحوه من المطلوبات التي يطلبها ونذر فإننا نسأله: هل تريد بهذا النذر إظهار الفرح والسرور ودعوة الإخوان والانبساط إليهم؟ فإنه يجوز لك أن تذبح هذا الكبش وتدعو إليه من شئت من جيرانك وأقاربك ومعارفك، وإن شئت كفر عن هذا النذر كَفَّارة يمين، ولا تذبح الكبش؛ لأن هذا العمل ليس من أمور الطاعة، بل هو من الأمور المباحة، والنذر المباح يخير فيه الإنسان بين أن يفعل ما نذر وبين أن يكفر كَفَّارة يمين، أما إذا كان نذرك هذا الكبش من أجل النجاح ونحوه من مطلوباتك تريد به الشكر الله على نعمته فإنه حينئذ يكون عبادة يجب الوفاء به ؛ لقول النبي صلى الله عليه وسلم: «مَن نَذَرَ أَنْ يُطِيعَ اللَّهَ فَلْيُطِعْهُ» وعلى هذا يجب عليك أن تذبحه وأن تتصدق به على الفقراء، ولا تدخر لنفسك منه شيئًا؛ لأنه كان الله، وما كان الله فإنه يصرف في الفقراء والمساكين. ولكن تبيينا لهذا السؤال أنا أحذرك أيها الأخ وغيرك من المسلمين، أحذركم من النذر؛ لأن النبي صلى الله عليه وسلم نهى عنه وقال: «إِنَّهُ لا يَأْتِي بِخَيْرٍ، وإنما يُسْتَخْرَجُ بِهِ مِنَ الْبَخِيلِ». والنذر في الحقيقة إلزام الإنسان نفسه بأمرٍ لم يُلزمه الله به، وربما يَنْذُر لله تعالى نذرًا معلقا على حصول شيء محبوب إليه، فيحصل هذا الشيء ثم يتكاسل عن الوفاء بالنذر، أو يتهاون به ولا يقوم به، ثم يُخشى عليه مما ذكر الله تعالى في عقوبة الذين لم يفوا بنذورهم في قوله تعالى: ﴿ وَمِنْهُم مَّنْ عَهَدَ اللهَ لَبِنْ عَاتَنَا مِن فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَلَنَكُونَنَّ مِنَ الصَّلِحِينَ * فَلَمَّا ءَاتَهُم مِّن فَضْلِهِ، بَخِلُوا بِهِ وَتَوَلَّوا وَهُم مُّعْرِضُونَ * فَأَعْقَبَهُمْ نِفَاقًا فِي قُلُوبِهِمْ إِلَى يَوْمِ يَلْقَوْنَهُ بِمَا أَخْلَفُوا اللَّهَ مَا وَعَدُوهُ وَبِمَا كَانُوا يكذبون ﴾ [التوبة: ٧٥-٧٧].

ثم إن النذر ليس هو الذي يأتي بالمطلوب أبدا؛ فإن الذي يأتي بالمطلوب هو الله عز وجل، فالإنسان يسأل الله تعالى أن ييسر له هذا الأمر الذي يحب بدون أن ينذر؛ فقد قال الرسول -عليه الصلاة والسلام- كما أسلفنا: «إنَّه لا ، بخَيْرٍ»، لهذا أحذر إخواني المستمعين من النذر. والله الموفق.