(۶۱۲۵) سوال: هنگامی که برای کار به عربستان سعودی آمدم از الله À طلب نموده که مرا در کار و سفرم موفق نماید و نذر کردم که روزانه چهار رکعت به نیت حمد و شکر بخوانم و این کار را در طول زندگی انجام دهم. روزی خواندن این چهار رکعت را فراموش کردم و آن را در روز بعد خواندم؛ حکم این سهو چیست؟ آیا قضای آن در روز دوم مقبول بوده یا اینکه کفاره دارد؟ لطفا پاسخ دهید.

جواب:

قبل از اینکه به سؤال وی پاسخ دهم دوست دارم تذکر دهم هر چند بسیار تذکر دادم که نذر مکروه است. حتی برخی از علما گفته‌‌اند: حرام است، زیرا رسول الله ﷺ از آن نهی نموده و در قرآن اشاره به نهی از آن وجود دارد. آنجایی که الله À می‌‌فرماید: {وَأَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمَانِهِمْ لَئِنْ أَمَرْتَهُمْ لَيَخْرُجُنَّ ۖ قُل لَّا تُقْسِمُوا ۖ طَاعَةٌ مَّعْرُوفَةٌ ۚ}[النور: ۵۳]: ((منافقان) با (نهایت تاکید و) سخت‌‌ترین سوگندهایشان به الله سوگند یاد کردند که اگر به آنها فرمان دهی (برای جهاد) بیرون می‌‌روند؛ بگو: سوگند یاد نکنید طاعت پسندیده (و خالصانه مطلوب) است) یعنی از الله بدون قسم یاد کردن اطاعت کنید یا از رسول الله ﷺ هرگاه شما را به جهاد امر نمود بدون قسم یاد کردن اطاعت کنید همچنین رسول الله À از نذر نهی نموده ومی‌‌فرماید:  «إنه لا یأتي بخير»[۱]: (خیری را نمي‌‌آورد) عقل نیز اقتضای نهی از آن را می‌‌کند، زیرا بسیاری از نذرکنندگان بر آن‌‌ها سخت می‌‌شود که به نذر خود وفا کنند. لذا می‌‌بینی که نزد هر عالمی رفته تا اینکه خود را از آن رها سازند و برخی سهل انگاری نموده و به نذر خود وفا نمی‌‌کند و اگر انسان در نذر خود که واجب بوده به آن وفا کند سهل انگاری داشته باشد و وفا نکند؛ ترس نفاق بر او می‌‌رود، به دلیل فرموده‌‌ی الله À: {وَمِنْهُم مَّنْ عَاهَدَ اللَّهَ لَئِنْ آتَانَا مِن فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَلَنَكُونَنَّ مِنَ الصَّالِحِينَ * فَلَمَّا آتَاهُم مِّن فَضْلِهِ بَخِلُوا بِهِ وَتَوَلَّوا وَّهُم مُّعْرِضُونَ * فَأَعْقَبَهُمْ نِفَاقًا فِي قُلُوبِهِمْ إِلَىٰ يَوْمِ يَلْقَوْنَهُ بِمَا أَخْلَفُوا اللَّهَ مَا وَعَدُوهُ وَبِمَا كَانُوا يَكْذِبُونَ}[التوبة: ۷۵-۷۶]: (بعضی از آنها با الله (عهد و) پیمان بستند که: اگر (الله) از فضل خود (نصیبی) به ما دهد قطعاً صدقه (وزکات) خواهیم داد و از نیکوکاران خواهیم بود *  پس چون (الله) از فضل خود به آنها (نصیبی) بخشید، به آن بخل ورزیده واعراض کنان روی گرداندند (وسر پیچی کردند) *  پس (این عمل) نفاق را تا روزی که او (الله) را ملاقات کنند در دل‌‌هایشان بر قرار ساخت و این به (سبب) آنچه که با الله وعده کرده بودند؛ خلاف نمودند (وعهد شکنی کردند) وبه (سبب) آنکه دروغ می‌گفتند).

بعد از این به سؤال جواب داده و می‌‌گوییم: نذر نموده که چهار رکعت برای الله À در طول زندگی‌‌اش مادامی که در عربستان سعودی است بخواند؛ این چیزی است که از سؤال وی فهمیدم. نماز عبادت الله À بوده و از رسول الله ﷺ ثابت شده که می‌‌فرماید: «من نذر أن یطیع الله فلیطعه»[۲]: (كسي که نذر نمود از الله اطاعت کند، از الله اطاعت کند) بنابراین بر تو لازم بوده همان‌‌طور که نذر کردی هر روز چهار رکعت نماز بخوانی و اگر روزی آن را فراموش کردی هرگاه به یاد آوردی آن را بخوان، به دلیل فرموده‌‌ی رسول الله ﷺ: «من نام عن صلاة أو نسیها فلیصلها متی ذکرها، ولا کفارة له إلا ذلك»[۳]: (کسی که نمازی را فراموش نمود یا از آن نماز به خواب رفت، آن را هرگاه به یاد آورد بخواند و کفاره‌‌ای جز این ندارد).

آنچه به وسیله‌‌ی نذر واجب شده باید با آن همان‌‌طور که با مسائلی که با اصل شریعت واجب شده تعامل شود اما اگر آن را از روی عمد تا روز دوم ترک کنی گناهکار می‌‌شوی، زیرا نذر خود را انجام ندادی و متردد هستم آیا قضای آن در روز دوم برای تو کفایت می‌‌کند یا خیر؟ زیرا نمازی که دارای وقت بوده را بدون عذر شرعی از وقت آن خارج ساختی، لذا از تو قبول نمی‌‌شود، به دلیل فرموده‌‌ی رسول الله ﷺ: «من عمل عملا لیس علیه أمرنا فهو رد»[۴]: (کسی که عملی را انجام دهد که امر دین ما بر آن نیست عمل وی مردود است) و تو امر شده‌‌ای به نذر خود در وقتی که آن را مشخص نمودی وفا کنی، لذا اگر آن را از وقتی که مشخص کردی از روی عمد به تأخیر بیندازی، چیزی غیر از آنچه به آن امر شده‌‌ای انجام داده‌‌ی، لذا این کار مردود است و در این حالت به خاطر فوت شدن نذر از وقت آن کفاره‌‌ی قسم می‌‌دهی. کفاره‌‌ی قسم عبارت است از غذا دادن یا لباس پوشاندن به ده مسکین یا برده آزاد کردن اما اگر نیافتی سه روز پی در پی روزه می‌‌گیری.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] تخریج آن گذشت.

[۳] السراج در مسند (۱/۴۲۱، شماره­ی ۱۳۶۷)

[۴] مسلم: کتاب الأقضیة، باب نقض الأحکام الباطلةورد محدثات الأمور، شماره­ی (۱۷۱۸).