(۶۰۸۲) حکم قسم به حرام در مسائل عادی و لزوم کفاره

(۶۰۸۲) سوال: متأهل هستم و قسم یاد نمودم و این سخنان را گفتم: بر من حرام است که یکی از دوستانم کاری را انجام دهد. در حالی که آن کار چیز حرامی در آن نبود. اما از روی لجبازی دوستم قبول نکرد و کاری که برای آن قسم یاد نموده را انجام داد؛ در این حالت چه چیزی بر من واجب است؟

جواب:

قبل از پاسخ به سؤال این برادر، دوست دارم برادران مسلمانم را نصیحت نموده که از اطلاق چنین سخنانی (مانند بر من حرام است یا شبیه آن) پرهیز کنند. به دلیل فرموده‌‌ی الله À: {يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَكَ ۖ تَبْتَغِي مَرْضَاتَ أَزْوَاجِكَ ۚ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ}[التحریم: ۱-۲]: (ای پیامبر! چرا چیزی را که الله بر تو حلال کرده است به خاطر خشنودی همسرانت (بر خود) حرام می‌کنی؟! و الله آمرزنده‌‌ی مهربان است) همچنین فرموده‌‌ی الله À: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُحَرِّمُوا طَيِّبَاتِ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَكُمْ وَلَا تَعْتَدُوا ۚ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ}[المائدة: ۸۷]: (ای کسانی که ایمان آورده‌اید! چیزهای پاکیزه‌ای را که الله برای شما حلال نموده (بر خود) حرام نکنید و از حد تجاوز نكنيد همانا الله متجاوزان را دوست ندارد).

بنابراین برای انسان شایسته نیست از چنین عباراتی در قسم خود استفاده کند و اگر استفاده کرد به او می‌‌گوییم: اگر منظور تو قسم بوده پس در حکم قسم است و هرگاه قسم تو اجرا شود چیزی بر تو لازم نیست ولی اگر اجرا نشود بر تو کفاره‌‌ی قسم واجب است و کفاره‌‌ی قسم یکی از این چهار چیز است: در سه تا از آن‌‌ها اختیار دارد و در یکی از آن‌‌ها ترتیب واجب است. سه موردی که در آن اختیار دارد در فرموده‌‌ی الله À ذکر شده است: {فَكَفَّارَتُهُ إِطْعَامُ عَشَرَةِ مَسَاكِينَ مِنْ أَوْسَطِ مَا تُطْعِمُونَ أَهْلِيكُمْ أَوْ كِسْوَتُهُمْ أَوْ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ ۖ}[المائدة: ۸۹]: (پس کفاره‌‌ی آن غذا دادن ده مسکین از غذاهای متوسطی که به خانواده‌‌ی خود می‌خورانید یا لباس پوشانید آنها و یا آزاد کردن یک برده است) لذا بین این سه مورد انتخاب می‌‌کند. اگر خواست ده مسکین غذا داده، اگر خواست آن‌‌ها را لباس پوشاند و اگر خواست برده آزاد کند. در غذا دادن آن‌‌ها اختیار دارد بین اینکه نهار یا شامی را آماده کند سپس آن‌‌ها را برای خوردن آن دعوت کند یا اینکه به آن‌‌ها غذا به عنوان مثال برنج دهد، زیرا برنج از متوسط آن چیزی است که الان آن را می‌‌خوریم. مقدار آن شش کیلو بوده و خوب است که همراه آن چیزی مانند گوشت که بتواند آن را خورشت نموده، قرار دهد. به نسبت لباس به این صورت که آن ده مسکین را با آنچه از لحاظ عرف لباس محسوب می‌‌شود می‌‌پوشاند و عرف‌‌ها متفاوت است یعنی لباس در مکانی با مکان دیگر تفاوت دارد. آزاد کردن برده نیز مشهور است و به این صورت بوده که برده‌‌ای را می‌‌خرد یا اینکه از قبل برده‌‌ای دارد که آن را به خاطر این کفاره آزاد می‌‌کند. اگر نزد او آنچه با آن این سه چیز حاصل می‌‌شود نباشد یا نزد او باشد اما برای او حاصل نشود یعنی فقیر یا برده پیدا نکند. به صنف چهارم یعنی سه روز رزوه گرفتن پی در پی منتقل می‌‌شود، به دلیل فرموده‌‌ی الله À: {فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ ۚ}[المائدة: ۸۹]: (اگر کسی (هیچ یک از اینها) را نیابد سه روز روزه بگیرد) ابن مسعود J این آیه را چنین می‌‌خواند: (فصیام ثلاثة أیام متتابعة): (روزه گرفتن سه روز پی در پی). این کفاره‌‌ی قسم است. بنابراین کسی که چیزی را حرام کند، کفاره‌‌ی او این است به دلیل فرموده‌‌ی الله À: {يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَكَ ۖ تَبْتَغِي مَرْضَاتَ أَزْوَاجِكَ ۚ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ * قَدْ فَرَضَ اللَّهُ لَكُمْ تَحِلَّةَ أَيْمَانِكُمْ ۚ}[التحریم: ۱-۲]: (ای پیامبر! چرا چیزی را که الله بر تو حلال کرده است به خاطر خشنودی همسرانت (بر خود) حرام می‌کنی؟! و الله آمرزنده‌‌ی مهربان است * به راستی الله (راه) گشودن سوگندهایتان را برای شما مقرر داشته است) الله À حرام نمودن را قسم قرار داد.

تعداد بازدید: 4

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: إنني متزوج، وقد حلفت ونطقت كلمات: (علي الحرام) على أحد الأصدقاء بأن يقوم بعمل ما، والعمل هذا ليس فيه شيء من الحرمة أو الحرام، ولكن بشيء من العناد رفض الصديق هذا القيام بالعمل الذي حلفت عليه، ماذا يَلْزَمُني في هذه الحالة؟

فأجاب رحمه الله تعالى: قبل أن أجيب على سؤال الأخ أحب أن أوجه نصيحة لإخواني المسلمين بأن يتحرَّزوا من إطلاق مثل هذه العبارات (علي الحرام) أو ما أشبهها؛ وذلك لقول الله تعالى: ﴿يأَيُّهَا النَّبِيُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ الله لك تبغى مَرْضَاتَ أَزْوَاجِكَ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾ [التحريم: ١]، ولقوله تعالى: ﴿يأيها الَّذِينَ ءَامَنُوا لَا تُحَرِّمُوا طَيِّبَاتِ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَكُمْ وَلَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ﴾ [المائدة: ۸۷] .

فلا ينبغي للإنسان أن يستعمل هذه العبارات في أيمانه، وإذا استعملها فإننا نقول له: إذا كنت تريد اليمين فحكم ذلك القول حكم اليمين، فإن تم ما قلت فلا شيء عليك، وإن لم يتم فعليك كَفَّارة يمين، وكَفَّارة اليمين هي واحد من أمور أربعة؛ ثلاثة منها على التخيير وواحد على الترتيب، أما الثلاثة التي على التخيير فهي مذكورة في قوله تعالى: ﴿فَكَفَرَتُهُ إِطْعَامُ عَشَرَةِ مَسَكِينَ مِنْ أَوْسَطِ مَا تُطْعِمُونَ أَهْلِيكُمْ أَوْ كِسْوَتُهُمْ أَوْ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ﴾ [المائدة: ٨٩]، فيخير بين هذه الأمور الثلاثة؛ إن شاء أطعم عشرة مساكين، وإن شاء كساهم، وإن شاء أعتق رقبة، فأما إطعامهم فمخير فيه بين أن يصنع طعاما غداء أو عشاء ثم يدعوهم إلى أكله، أو أن يدفع إليهم طعامًا من الأَرز مثلا؛ لأن الأرز من أوسط ما نطعمه الآن، ومقداره ستة كيلوات ويحسن أن يجعل معه شيئًا من اللحم يؤدمه به، وأما الكسوة فيكسو هؤلاء العشرة مساكين بما يعد كسوة عرفا، والأعراف تختلف أي أن اللباس يختلف ما بين مكان وآخر، وأما عتق الرقبة فمعروف بأن يشتري عبدا أو يكون عنده عبد مملوك من قبل فيعتقه من هذه الكفَّارة، فإن لم يكن عنده ما يحصل به هذه الأمور الثلاثة أو كان عنده ولكن لم يحصلها، أي لم يجد فقراء أو لم يجد رقبة، فإنه ينتقل إلى الصنف الرابع وهو صيام ثلاثة أيام متتابعة؛ لقول الله تعالى: ﴿فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَثَةِ أَيَّام﴾ [البقرة: ١٩٦]، وقد قرأ ابن مسعود رضي الله عنه: (فَصِيَامُ ثَلاثَةِ أَيَّامٍ مُتَتَابِعَةٍ)، هذه هي كَفَّارة اليمين، فمن حرم شيئًا فإن كفارته هذه لقول الله تعالى: ﴿يَأَيُّهَا النَّبِيُّ لِمَ تحرمُ مَا أَحَلَ اللَّهُ لَكَ تَبْتَغِي مَرْضَاتَ أَزْوَاجِكَ وَاللهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ * قَدْ فَرَضَ اللَّهُ لَكُمْ تَحِلَّةَ أَيْمَنِكُمْ﴾ [التحريم: ١-٢]، فجعل الله التحريم يمينًا.