(۵۴۷۱) حکم ازدواج با دختر عمه در صورت رضاع بین برادر و مادر دختر

(۵۴۷۱) سوال: می‌خواهم با دختر عمه‌ام ازدواج کنم. اما برادر بزرگ‌ترم بیشتر از یک بار، از عمه‌ام شیر خورده است. اما من از عمه‌ام شیر نخورده‌ام و دختر عمه‌ام نیز از مادر من اصلا شیر نخورده است. سوالم این است که آیا ازدواج با دختر عمه‌ام برایم جایز است یا اینکه من برادر او به حساب می‌آیم؟

جواب:

جواب این سوال از حدیث رسول اللهﷺ گرفته می‎‌شود که فرمودند: «هر محرمیتی که از تولد حاصل می‌گردد، از شیرخوارگی نیز حاصل می‌شود».[۱] یعنی: شیرخوارگی همان محرمیتی را به وجود می‌آورد که قرابت و نسب، باعثش می‌شود؛ زیرا نسب همان قرابت است. ان شاءالله به زودی تعلیقی بر این جمله خواهم داشت.

پس بنا بر این حدیث، جایز است که جناب عالی با دختر عمه‌ات که برادر بزرگ‌ترت از مادرش شیر خورده، ازدواج کنی؛ زیرا بین تو و این دختر هیچ ارتباطی وجود ندارد و تو برادر او نیستی؛ زیرا از مادر او شیر نخورده‌ای و او هم از مادر تو شیر نخورده. بلکه محرمیت فقط برای کسی است که شیر خورده و برای فرزندان او. منظورم این است که برادر تو که از مادرش شیر خورده، و فرزندان برادرت با او محرم هستند.

اما دیگر خواهران و برادران شخص شیر خورده، یا پدر و غیره، با این خانم و فرزندانش محرم نمی‌شوند. فقط کسی که شیر خورده و فرزندانش شامل محرمیت می‌شوند. همچنین زنی که به این شخص شیر داده، با او محرم می‌شود و نیز هر کسی که شیر این زن به او مرتبط باشد، با او محرم می‌گردند. مثلا مادر این زن، مادربزرگش می‌شود و پدرش، پدربزرگش به حساب آمده، برادرانش، دایی‌های او و خواهرانش، خاله‌های او به شمار می‌آیند.

همچنین هر کسی که شیر زن به او منسوب باشد،[۲] یعنی شوهر یا در صورتی که کنیز باشد، آقایش و یا کسی که با او نزدیکی شبهه‌آمیز داشته، پدر کودکی به حساب می‌آیند که این زن به او شیر دهد. فرزندان این زن هم برادران او خواهند. برادران پدرش هم عموها، و خواهرانش، عمه‌های او به حساب می‌آیند. همه‌ی اینها را از این فرموده‌ی پیامبرﷺ استنباط می‌کنیم: «هر محرمیتی که از تولد حاصل می‌گردد، از شیرخوارگی نیز حاصل می‌شود».[۳]

اما چیزی که کمی قبل وعده دادم در مورد نسب بگویم، این است که: بسیاری از عوام از کلمه‌ی «أنساب» یا کلمه‌ی «أرحام»[۴] چیزی جز خویشان شوهر یا زن به ذهنشان خطور نمی‌کند. این خطای لغوی است؛ زیرا «أنساب» و «أرحام» هر دو در مورد خویشان پدری و مادر به کار می‌روند. اما اقارب زوجین، «أصهار»[۵] نامیده می‌شوند نه «أنساب»؛ اللهÀ می‌فرماید: {وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ مِنَ الْمَاءِ بَشَرًا فَجَعَلَهُ نَسَبًا وَصِهْرًا} [فرقان: ۵۴]: (و او کسی است که بشر را از آب خلقت نمود؛ پس او را دارای نسب و دامادی کرد).

اللهÀ ارتباط بین بشر را با این دو چیز قرار داده: یا نسب و یا دامادی. این دو با هم فرق دارند و از این رو به آن اشاره کردم که مردم مدلول الفاظ شرعی را بهتر دانسته و در آن به اشتباه نیفتند.

[۱] تخریجش قبلا ذکر شد. لفظ حدیث چنین است: «يَحْرُمُ ‌مِنَ ‌الرَّضَاعَةِ مَا يَحْرُمُ من الولادة».

^[۲] یعنی به خاطر اینکه با زن همبستر شده، زن حامله شده و در نتیجه شیر در پستانش جاری شده است.

[۳] تخریجش قبلا ذکر شد. لفظ حدیث چنین است: «يَحْرُمُ ‌مِنَ ‌الرَّضَاعَةِ مَا يَحْرُمُ من الولادة».

^[۴] «أنساب» از نسب گرفته شده، و «أرحام» از رحم، به معنی قوم و خویشی به خاطر نسب و خون است.

^[۵] «أصهار» به معنی به وجود آمدن رابطه توسط ازدواج است.

تعداد بازدید: 1

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: إنني أريد الزواج من ابنة عمي، مع العلم بأن أخي الأكبر مني سناً قد رضع من عمتي أكثر من مرة، أما أنا فلم أرضع من عمتي ، مطلقا، وابنة عمي لم ترضع من أمي إطلاقا، فسؤالي هل يجوز لي الزواج من ابنة عمتي أم أصبحت أخا لها؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: الجواب على هذا السؤال يؤخذ من قول النبي – عليه الصلاة والسلام-: «يَحْرُمُ مِنَ الرَّضَاعَةِ مَا يَحْرُمُ مِنَ الْوِلَادَةِ». يعني أن الرضاع يُحرّم ما تحرمه القرابة؛ لأن النسب هو القرابة، ولي تعليق على هذه الكلمة قريبا – إن شاء الله تعالى-.

فبناء على هذا الحديث يجوز لك أن تتزوج ابنة عمتك التي رضع أخوك الأكبر من أمها؛ لأنه ليس بينك وبينها صلة فأنت لست أخا لها؛ لأنك لم ترضع من أمها، وهي أيضًا لم ترضع من أمك، وإنما يقع التحريم بين الراضع وذريته فقط، أعني أن الرضاع إنما يؤثر في الراضع، ومن تفرع منه من ذريته.

وأما من كان بمنزلته من الإخوة والأخوات، أو كان أعلى منه من الأصول، فإنه لا ينتشر التحريم إليهم، وينتشر التحريم من جهة الراضع إليه، وإلى ذريته، باعتبار المرضعة التي أرضعته ، ومَن يُنسب لبنها إليه – أي أن التي أرضعته – تكون أُمَّا له، وتكون أُمُّها جَدةً له، وأبوها جَدًّا له، وأخوتها أخوالا له، وأخواتها خالات له.

كذلك الذي يُنسب لبن المرأة إليه، وهو زوجها، أو سيدها، أو من وَطِئَها بشبهة، يكون كذلك أبا للمرتضع، ويكون أولاده إخوة للمرتضع، ويكون إخوانه أعمامًا، وأخواته ،عماتٍ كل هذا نأخذه من قول النبي صلى الله عليه وسلم: «يَحْرُمُ مِنَ الرَّضَاعَةِ مَا يَحْرُمُ مِنَ الْوِلَادَةِ».

والذي وعدتُ به قبل قليل بالنسبة لكلمة النسب هو: أن كثيرًا من العامة لا يفهمون من كلمة الأنساب أو من كلمة الأرحام، إلا أقارب الزوج والزوجة، حتى إن الرجل يقول: هؤلاء أنسابي. لأنه تزوج منهم، وهذا خطأ في اللغة؛ فإن الأنساب هم القرابة من قِبَل الأب، أو من قبل الأم، والأرحام كذلك هم القرابة من قبل الأب، أو من قبل الأم. وأما أقارب الزوجين فإنهم يُسمون أصهارًا، لا أنسابًا؛ قال الله تعالى: ﴿ وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ مِنَ الْمَاءِ بَشَرًا فَجَعَلَهُ نَسَبًا وَصِهْرًا ﴾ [الفرقان: ٥٤].

فجعل الله تعالى الصلة بين البشر بهذين الأمرين: النسب والصهر، وهما قسيمان، أي أن بعضهما قسيم للآخر، ومباين له، فأحببت أن أنبه على ذلك؛ حتى يعلم الناس مدلولات الألفاظ الشرعية، ولا يغلطوا فيها.