(۴۶۲۷) سوال: من یک قطعه زمین کشاورزی دارم و نمی­خواهم در آن کشاورزی کنم. به مقدای پول نیاز دارم. آیا می­توانم از کسی پولی قرض کنم و زمینم را به عنوان رهن به مدت سه سال در اختیار او قرار دهم و پس از این سه سال پول او را پس داده و زمین خود را بازپس بگیرم؟

جواب:

این امر جایز نیست و ربا محسوب می­شود. زیرا وقتی مالی از او قرض می­کنی و زمینی به او می­دهی تبدیل به قرضی می­شود که هدف از آن معامله بوده و قرضی است که منفعت جلب می­کند و علما در این باره می­فرمایند: “كُلُّ قَرْضٍ جَرَّ مَنْفَعَةً فَهُوَ رِباً” “هر قرضی که سودی جلب کند، ربا است”. پس اگر به او زمینی دادی تا در آن کشاورزی کند و از آن سودمند شود، در واقع آن پول را به تو قرض نداده بلکه با تو معامله کرده است و ابدا به تو نیکی و ارفاق نکرده است، در حالی که مقصود از جایز دانستن قرض، نیت احسان آن است وگرنه حرام اعلام می­شد. چرا اگر می­خواستی از انسانی یک درهم با نرخ یک درهم به صورت نسیه بخری ربا محسوب می­شد، اما اگر همین درهم را از او قرض می­گرفتی جایز بود؟ جواب این است که در حالت اول مقصود معامله، بازرگانی و تجارت است اما در حالت دوم مراد نیکوکاری و کمک به یک نیازمند می­باشد. بنابراین اگر قرض از مقصود اصلی خود که ارفاق و نیکی است خارج شد، وارد باب ربا می­گردد زیرا اصل در باب مبادله درهم با  درهم این است. بار دیگر می­گوییم که: هر قرضی که سودی برای قرض دهنده جلب کند، ربا است، حرام است و جایز نیست.

جناب شیخ تفاوت بین این مورد و رهن چیست؟

شیخ – رحمه الله علیه – در پاسخ گفت: رهن ملک رهن دهنده است نه رهن گیرنده. رهن گیرنده تنها منفعتی که از دریافت رهن می­برد این است که از رسیدن به حقش اطمینان حاصل می­نماید و اگر موعد دریافت حقش فرا رسید و فرد قرض گیرنده نتوانست آن را بازپس دهد، می­تواند خانه یا ملکی که در گرو دارد را بفروشد، مقدار طلب خود را بردارد و باقی پول را به قرض گیرنده برگرداند.