سه‌شنبه 22 ربیع‌الثانی 1447
۲۲ مهر ۱۴۰۴
14 اکتبر 2025

(۴۴۶۲) حکم اکتفا به توزیع گوشت قربانی میان نزدیکان و همسایگان بدون رساندن به فقرا

(۴۴۶۲) سوال: در توزیع گوشت قربانی عادت این است که بین نزدیکان و همسایه پخش می شود لذا شاید برای برخی از کردم سخت باشد که دنبال فقیر بگردند؟

جواب:

در حقیقت سخت نیست ولی بر همت‌ها سخت می‌آید نه جسم‌ها، الان بسیاری از مردم می‌خواهند که خودشان را راحت کنند تا جایی که متأسفانه آشکار گردیده است که مردم را می‌خواهند که نزدشان بروند تا به ایشان پول بدهند که در بلاد دیگری قربانی کنند و این اشتباه محض است و دعوت کردن به آن باطل کردن فایده‌ی ذبح کردن را در پی دارد زیرا مقصود از قربانی و از بزرگترین مقاصد آن این است که انسان با ذبح کردن آن توسط خودش یا این که حاضر بودن در آنجا اگر ذبح کردن را خوب بلد نباشد، اللهÀ را عبادت کند و اسم اللهÀ را بر آن ذکر کند و این با دادن پول به کسی که در مکان دیگر آن را ذبح کند حاصل نمی‌گردد.

و همچنین اظهار شعیره بین خانواده و فرزندان می‌باشد و این قربانی از بزرگ‌ترها به کوچک‌ترها منتقل میشه تا این با وجود این‌ قربانی‌ها در خانه در شب عید یا قبل ذبح و بعد از عید کودکان خوشحال شوند سپس اهل آن شهر محروم می‌شوند زیرا فقرای و اغنیای آن شهر از آن گوشت محروم می‌شوند لذا محروم کردن آنها از آن گوشت مخالف امر اللهÀ می‌باشد هنگامی که ‌می‌فرماید: {فَكُلُوا۟ مِنۡهَا وَأَطۡعِمُوا۟ ٱلۡبَاۤىِٕسَ ٱلۡفَقِیرَ} [سوره الحج: ۲۸] : (، پس از (گوشت) آن بخورید، و بی‌نوای فقیر را (نیز) اطعام کنید): و در صورتی از آن دور باشد نمی‌تواند که از آن بخورد و در حجه الوداع رسول اللهﷺ به این خاطر که از آن خورده باشد هنگامی که شترش را ذبح کرد و رسول اللهﷺ در حجه الوداع ۱۰۰ شتر را قربانی نمود که ۶۳ آن را با دست کریم خودش ذبح نمود و باقی را به علی بن ابی طالب داد تا که دبح نماید پس ایشان نیز ذبح کرد سپس رسول اللهﷺ امر نمود که از شتری مقداری گوشت بگیرند و در دیگی قرار داده و پخت شود پس از گوشت آن خوردند و از آب گوشت آن نیز نوشیدند تا این که امر اللهÀ به جا آورده باشد: {فَكُلُوا۟ مِنۡهَا} [سوره الحج: ۲۸] : (پس از (گوشت) آن بخورید).

و چگونه انسان از قربانی‌ای بخورد که مایل‌ها دور‌تر از او هستند و همچنین این پولی به کسانی می‌دهد قربانی را انجام دهد، آیا به دست انسان امین و دانا به احکام ذبح می‌افتد یا انسانی که چنین اوصافی ندارد ذبح را انجام می‌دهد؟ نمی‌دانیم شاید آن را بدون بسم الله ذبح کند؟ شاید ذبح کند و خونی جاری نشود؟ شاید به آن‌ها را به اغنیا بدون آنکه به فقرا دهد عطا کند؟ شاید قربانی‌ای را ذبح کند که به سن مطلوب نرسیده باشد؟ شاید در آن عیبی باشد؟ چه زمانی مطمئن می‌شویم آن کسی که ذبح کردن را بر عهده دارد شخص امانت‌دار و آگاه به احکام قربانی می‌باشد و آگاه به این که چه چیزی قربانی می‌شود و چه چیزی قربانی نمی‌شود و همچنین آیا ما در امان هستیم که او سهل انگاری نمی‌کند و ذبح را از وقت آن به تأخیر نمی‌اندازد؟ مخصوصا زمانی که ذبائح نزدش زیاد می‌شوند، فرض کنیم که هزار گوسفند برایش آورنده‌اند و او فقط تعداد کمی در اختیار دارد که بلافاصله آنها را ذبح کنند لذا نمی‌تواند آن‌ها را در ایام ذبح، ذبح کند و ناچار آن‌ها را بعد از وقت آن ذبح می‌کنند.

در این صورت می‌گوییم: ای برادر مسلمان اگر می‌خواهی که به برادرانت در جای دیگر خوبی کنی، برای آنها پول، غذا و لباس بفرست اما قربانی را اللهÀ شِعار قرار داده است و خاص بلد خودت می‌باشد تا این که با اهل حج در منسکی مشارکت کرده باشی، لذا در این شعیره‌ی عظیم و مشخص تفریط نکن و پول در کیسه و کیف پول برایشان بفرست.

لذا نصیحت من به برادرانی که این قربانی‌ها را می‌گیرند این است که از آن دست بکشند و مردم را به آن دعوت نکنند، بله مردم را به خیر کردن مالی و غیر مالی دعوت کنند که اشکالی ندارد ولی ایشان آنها به ابطال این شعیره در بلاد خودشان دعوت می‌دهند که آن را به جاهای دور انتقال دهند با احتمالاتی که ذکر کردیم ترس آن می‌رود و برای همین این برادرانی را که این خیر را جمع‌آوری می‌کنند نصیحت می‌کنم که دست از این کار بکشند سپس برادران شهروند را نصحیت می‌کنم که این قربانی را عطا نکنند و می‌گویم: این‌ها را در بلاد خودتان ذبح کنید.

سپس همچنین کسانی که قربانی را در یلاد خودشان ذبح می‌کنند نصیحت می‌کنم که آن را در خانه‌های خود، نزد فرزندانشان ذبح کنند تا که این شعیره ظاهر گردد، نه این که در قصابی آن را ذبح کنند و گوشت آن را بیاورند و الحمدلله الان خانه‌ها مکان برای ذبح دارد بلکه اگر آن را در وسط حمام ذبح کردی اشکالی ندارد زیرا خون نجس است لذا آنجا ذبح می‌کند تا خونی که نجس است آنجا خالی شود سپس از آنجا خارج کند و در مکان دیگر گوشت را تکه کند و اگر مکانی برای ذبح و تکه کردن آن ندارند الان بسیاری از شهرهای بزرگ استراحت‌گاه‌هایی دارد که برای مردم ممکن قربانی‌های خود را به آنجا ببرند و اگر کودکان خواستند که قربانی را ببینند آن‌ها را همراه خود ببرند و آنجا ذبح را انجام دهند و گوشت را به خانه آورند، مهم توجیه شدن کسانی است که این خیر‌ها برای این غرض جمع‌آوری می‌کنند از آن دست به کشند.

و توجیه برای دیگران است که برای این غرض به آنها ندهند و در خانه‌های خودشان قربانی کنند و بدانند که مراد از قربانی‌ و هدی، تقرب جستن به اللهÀ با ذبح کردن و بردن نام اللهÀ بر آن است نه این که ماده‌ای از آن حاصل شود و آن خوردن می‌باشد بلکه این آیه را بشنو: {لَن یَنَالَ ٱللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاۤؤُهَا وَلَـٰكِن یَنَالُهُ ٱلتَّقۡوَىٰ مِنكُمۡۚ كَذَ ٰ⁠لِكَ سَخَّرَهَا لَكُمۡ لِتُكَبِّرُوا۟ ٱللَّهَ عَلَىٰ مَا هَدَىٰكُمۡۗ وَبَشِّرِ ٱلۡمُحۡسِنِینَ} [سوره الحج: ۳۷] : (گوشت‌های قربانی و خون‌های آن‌ها هرگز به الله نمی‌رسد، و لیکن پرهیزگاری شما به او می‌رسد، این گونه (الله) آن‌ها را برای شما مسخر کرده تا اللهÀ را به (شکرانۀ)آن که شما را هدایت کرده است؛ بزرگ بشمارید، و نیکو‌‌‌‌‌‌کاران را بشارت ده): این نصیحت می‌باشد از اللهÀ می‌خواهم که آن را برای رضایت خود قرار دهد و بندگانش را با آن نفع برساند که او بر هر چیزی تواناست.

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل جرى في التوزيع عادة في الأضحية أنها تكون بين الأقارب والجيران، فالبحث عن الفقراء قد يَصْعُبُ على بعض الناس؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: الحقيقة أنه لا يصعب، لكن يصعب على الْهِمَمِ دون الأجسام، كثير من الناس الآن يريد أن يُرِيحَ نفسه حتى إنه مع الأسف برزت ظاهرة وهي أنهم يَدْعُونَ الناس إلى إعطائهم الدراهم ليضحوا بها في بلاد أخرى، وهذا غَلَطٌ تَحْضُ، والدعوة إلى ذلك تؤدي إلى إبطال الفائدة الأضحية، لأن المقصود من الأضحية، ومن أعظم المقاصد أن يتعبد الإنسان الله تعالى بذبحها بنفسه أو بحضوره إذا لم يكن يحسن الذبح، وبأن يذكر اسم الله عليها، وهذا لا يحصل إذا أعطى الدراهم تذبح في مكان آخر.

أيضا إظهار الشَّعِيرَةِ بين الأهل والأولاد، وهذه الأضحية يتناقلها الصغار عن الكبار حتى إنه ليفرح الصبيان إذا كانت الضحايا في البيت في ليلة العيد، أو قبل ذبحها فيما بعد، ثم إن هذا حرمان لأهل البلد أهل البلد يحتاجون إلى لحم فقرائهم وأغنيائهم، فيُحْرَمُونَ منها، ثم إن هذا مخالف لأمر الله -عز وجل- حيث قال – تبارك وتعالى -: ﴿ فَكُلُوا مِنهَا وَأَطْعِمُوا الْبَابِسَ الْفَقِيرَ ﴾ [الحج: ۲۸] ولا يمكن أن يأكل منها وهي بعيدة عنه، ومن أجل تحقيق الأكل منها أمر النبي عام حجة الْوَدَاعِ حين نُحِرَتْ إبله، فإن النبي صلى الله عليه وسلم في حجةِ الْوَدَاعِ أهدى مائة ناقة -عليه الصلاة والسلام- لِكَرَمِهِ ونحر منها بيده الكريمة ثلاثا وستين ناقة، وأعطى علي بن أبي طالب الباقي فَنَحَرَهُ، ثم أمر -عليه الصلاة والسلام- أن يؤخذ من كل بعير قطعة فَجُعِلَتْ في قِدْرٍ فَطُبِخَتْ فأكل من لحمها، وشرب من مرقها تحقيقا لأمر الله -عز وجل-: ﴿ فَكُلُوا مِنْهَا .

وكيف يأكل الإنسان من أضحية تبعد عنه أميالا ومسافات بعيدة، ثم إن هذه الدراهم التي تعطيها من تعطيها من الذين يجمعون، هل تدري أتقع في يد أمين عالم عارف بأحكام الأضحية، أم تقع في يد من ليس كذلك؟ لا ندري قد يذبحها بدون تسمية؟ قد يذبحها ولا ينهر الدم؟ قد يعطيها الأغنياء دون الفقراء؟ قد يذبح ما لم تبلغ السن؟ قد يذبح ما فيه عيب؟ متى نطمئن إلى أن الذي تولى الذبح كان أمينا عالماً بأحكام الأضحية، عالما بما يُضَحي به، وما لا يُضَحي به، ثم هل نأمن أن يتهاون هذا فيؤخر الذبح عن وقته؟ لا سيما إذا كثرت الذبائح عنده، نَفْرِضُ أن هذه الجهة أتاها ألف شاة، وليس عندهم من يباشر الذبح إلا نفر قليل لا يتمكنون من ذبحها في أيام الذبح، فيضطرون إلى تأخير الذبح إلى فوات الوقت.

إذا نقول: يا أخي المسلم إذا كنت تريد أن تبر إخوانك الفقراء في بلاد أخرى فأرسل لهم دراهم أرسل لهم قُوتا، أرسل لهم ثيابًا، أما أضحية جعلها الله تعالى شعارًا، وخصك بها في بلادك، حتى تشارك أهل الْحَجّ في شيء من النسك،

فلا تُفَرِّط في هذه الخصيصة والشعيرة العظيمة وترسل دراهم مضمونه في أجواف الجيوب، وحفاظات الدراهم.

فنصيحتي لإخواني الذين يَحْبُونُ هذه الأضاحي أن يكفوا عن ذلك، وألا يدعو الناس لهذا، نعم يدعونهم إلى التبرع بالمال والأعيان لا بأس، لكن يدعونهم إلى إبطال شعيرة في بلادهم لتنقل إلى بلاد بعيدة مع الاحتمالات التي ذكرناها أخشى عليهم، ولذلك أنصحهم – أعني إخواني الذين يجمعون التبرعات لهذا أن يَكُفُّوا عن ذلك، ثم أنصح الإخوان المواطنين عن إعطاء هؤلاء للأضحية، وأقول: ضَحوا في بلادكم ضحوا في مكانكم.

ثم إني أيضا أنصح إخواني الذين يُضَحُونَ في بلادهم أن يضحوا في بيوتهم عند أولادهم، حتى تظهر الشعيرة دون أن يذبحوها في المسلخ، ويأتوا بها لحما، ولا يخلو البيت الآن – والحمد لله – من مكان للذبح، بل لو ذبحت في وسط الحمام فلا بأس، لأن الدم ،نجس، فيذبحها حتى يفرغ الدم النجس، ثم يخرجها ويسلخها في مكان آخر، إذا لم يكن له مكان للذبح والسلخ، على أن كثيرًا من المدن الكبيرة فيها استراحات للناس بإمكانهم أن يخرجوا بالأضاحي إلى الاستراحات، ويخرجوا بالصبيان معهم إذا شاءوا أن يرى الصبيان الأُضْحِيَّة، ويذبحون هناك، ويدخلون بها إلى البيت لحما، المهم التوجيه إلى الذين يجمعون التبرعات لهذا الغرض أن يكفوا عن هذا.

والتوجيه للآخرين ألا يعطوهم شيئا لهذا الغرض، وأن يُضَحُوا في بيوتهم، وأن يشعروا أن المراد بالأضاحي والهدايا هو التقرب إلى الله تعالى بذبحها، وذكر اسمه عليها -جل وعلا دونما يحصل منها من مادة، وهي الأكل، واستمع إلى قول الله تعالى: ﴿ لَن يَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَكِن يَنَالُهُ التَّقْوَىٰ مِنكُمْ كَذَلِكَ سَخَّرَهَا لَكُم لِتُكَبِرُوا اللهَ عَلَى مَا هَدَنَكُمْ وَبَشِّرِ الْمُحْسِنِينَ ﴾ [الحج: ٣٧]، هذه نصيحة أسأل الله تبارك وتعالى أن يجعلها خالصة لوجهه، وأن ينفع بها عباده إنه على كل شيء قدير.

مطالب مرتبط:

(۴۴۵۱) حکم تعیین قربانی در میان دو حیوان خریداری‌شده برای قربانی و مصرف شخصی

این شرط نیست و شایسته است که انسان قربانی را مشخص نکند مگر هنگامی که می‌خواهد ذبح کند...

ادامه مطلب …

(۴۴۴۸) چه عیب‌هایی سبب می‌شود که قربانی صحیح نباشد؟

عیوبی اگر در قربانی باشد به جا نمی‌آید را رسول اللهﷺ در حدیث برء بن عازب بیان فرمودند: ...

ادامه مطلب …

(۴۴۵۶) حکم قربانی و حج از جانب برادری که در حادثه‌ای وفات یافته است

قول راجح از اقوال اهل علم این است که جایز می‌باشد انسان عبادت الله را به این نیت که برای میتی از اموات مسلمین باشد انجام دهد...

ادامه مطلب …

(۴۴۴۳) قربان کردن گوسفند افضل می‌باشد یا گاو؟

فقها ذکر کرده‌اند که شتر بافضیلت‌تر از گاو و گاو بافضیلت‌تر از گوسفند و گوسفند بافضیلت‌تر بز می‌باشد اما اگر کسی با شراکت هفت نفر شتر یا گاوی را قربانی کند گوسفند و بز از آن بافضیلت‌تر می‌باشند....

ادامه مطلب …

(۴۴۶۱) حکم تقسیم قربانی میان اعضای خانواده بدون رعایت سه بخش سنت آن

یک سوم صدقه دادن قربانی واجب نیست و می‌توانی همه‌ی قربانی را بخوری مگر کمی آن را صدقه دهی و باقی مانده همه برای خودت باشد ولی افضل این است که آن را صدقه و هدیه دهی و خود نیز از آن بخوری و صدقه دادن آن با گوشت نپخته شده می‌باشد...

ادامه مطلب …

(۴۴۴۱) حکم قربانی

قربانی سمت مؤکد است و بعضی از علما گفته‌اند که واجب است و همه‌ دلیلی دارند که به آن استدلال می‌کنند و احتیاط این است غنی‌ای که الله او را غنی ساخته قربانی کردن را رها نسازد...

ادامه مطلب …

کُتُب سِتّة:  شش کتاب اصلی احادیث اهل سنت و جماعت:

صحیح بخاری
صحیح مسلم
سنن ابو داود
جامع ترمذی
سنن نسائی
سنن ابن ماجه