(۴۳۴۹) سوال: آیا تأخیر در رمی روز اول ایام تشریق تا از بین  رفتن شلوغی جایز است برای این که دیگران را در تنگنا قرار ندهم؟

جواب:

باید به برادران مسلمانمان بگویم که آنچه از سنت می‌دانیم این است که رمی جمره‌ی عقبه روز عید از آخر شب عید تا طلوع فجر شب یازدهم می‌باشد ولی برای کسانی کم می‌توانند افضل این است که رمی نکنند تا طلوع خورشید و رمی جمرات ایام تشریق از زوال خورشید است یعنی از زمان دخول وقت نماز ظهر تا فجر روز روز دوم لذا روز یازدهم تز زوال خورشید تا طلوع فجر روز دوازدهم است و همچنین رمی روز دوازهم از زوال خورشید تا فجر روز سیزدهم می‌باشد و رمی روز سیزدهم از زوال خورشید تا غروب خورشید است و بعد از غروب خورشید روز سیزدهم ایام تشریق تمام می‌یابد و رمی‌ای بعد از آن نیست اما در روز دوازدهم کسی که بخواهد تعجیل کند بر رمی کردن قبل از غروب خورشید حریص باشد ولی اگر به دلیل وجود ازدحام یا این که نتوانست تا غروب خورشید رمی کند اشکالی ندارد که بعد از غروب رمی کند و لازم نیست که شب را در منی بماند زیرا که او نیت تعجیل کرده و برای آن آماده شده و از خیمه‌اش جدا شده است اما به دلیل این که در مسیر ماشین‌ها قرار گرفته یا ازدحام شدید بوده است و خورشید غروب کرده و او نرسیده است؛ و رمی قبل از زوال خورشید در ایام تشریق جایز نیست.

اول: چون رسول اللهﷺ بعد از زوال رمی کرده و است و فرموده است: «خُذُوا عنِّي مناسِكَكُمْ»[۱] : (مناسکتان را از من بگیرد): و کسی که قبل از زوال رمی بکند مناسکش را از رسول اللهﷺ نگرفته و عجله کرده است.

دوم: چون رسول اللهﷺ همانطور که می‌گویند بی صبرانه منتظر بود که خورشید زوال یابد چون هنگامی که خورشید زوال یافت، قبل از این که نماز ظهر بخواند رمی می‌کند و لازمه‌اش این می‌باشد که نماز ظهر را با تأخیر بخواند و اگر رمی قبل از زوال خورشید جایز بود رمی می‌کرد تا این که نماز ظهر را در اول وقتش بخواند.

سوم: برای رسول اللهﷺ که مهربان‌ترین شخص برای امتش بود جایز نبوده رمی را تا بعد از زوال در اوج گرما به تأخیر بیاندازد در صورتی که قبل از زوال جایز می‌بود زیرا معلوم است که روش رسول اللهﷺ این‌گونه بود که: «مَا خُيِّرَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَيْنَ أَمْرَيْنِ إِلَّا أَخَذَ أَيْسَرَهُمَا، مَا لَمْ يَكُنْ إِثْمًا»[۲] : (رسول اللهﷺ بین دو کار مخیر نشده مگر این که آسانتر را انتخاب کرده مادامی که گناه نبوده است).

چهارم: همانطور که به ضعیفان اجازه داد شب عید یعنی زودتر و قبل از طلوع فجر رمی کنند، اجازه نداد که قبل از زوال رمی کنند.

اما قول برخی از مردم که این سخت است می‌گوییم الحمدلله سخت نیست، بیشترین سختی در هنگام زوال روز دوازهم است که تا عصر تأخیر کند و اگر هنوز ازدحام بود تا مغرب تأخیر کند و اگر هنوز ازدحام بود تا عشا تأخیر کند و می‌تواند تا فجر صبر کند لذا سختی کجاست؟

و قول بعضی از مردم که دو میلیون نفر در یک مکان نمی‌توانند از زوال تا غروب رمی کنند، مغالطه است:

اولا: چه کسی گفته عدد حجاج به دو میلیون می‌رسد؟ این اولی.

دوما: اگر به دو میلیون برسد نیز آیا همه‌ی آنها خودشان رمی می‌کنند؟ بسیاری از آنها کسی را از جانب خود وکیل می‌گیرند.

سوما: می‌گوییم: دلیلی وجود ندارد وقت رمی کردن تا غروب خورشید پایان می‌یابد زیرا رسول اللهﷺ اول آن را مشخص کرده اما آخر آن را محدود نکرده است لذا بر مسلمانان واجب است که از آنچه سنت بر آن دلالت دارد تبعیت کنند و باید بدانیم هر مشقت حاصل شد تغییر اصول عبادت جایز نیست وگرنه می‌گفتیم هر زمانی که نماز ظهر در وقت آن برایش سخت آمد جایز است که آن را در اول روز بخواند چون که آسانتر است با وجود این که رسول اللهﷺ هنگامی که هوا بسیار گرم شد امر نمودند که نماز ظهر را در خنکی بخوانند (یعنی به تأخیر بیاندازند) و نگفتند که آن را در اول روز بخوانند.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] رواه البخاری (۳۵۶۰) و مسلم (۲۳۲۷).