(۴۳۴۴) سوال: شخصی در روز اول از ایام تشریق در ساعت ۱۲:۰۵ رجم را به جا می‌آورد با اعتقاد بر این که زوال در ساعت ۱۲:۰۰ شروع می‌شود و نیت این را داشته که در وقت درست رجم را به جا آورد هنگامی که از منی خارج می‌شده است و از یکی از مسلمین در نزدیک جمرات از وقت زوال می‌پرسد و او نیز جوابش می‌دهد و می‌گوید: ساعت ۱۲ وقت زوال می‌باشد اما هنگامی که به مسکنش در مکه برمی‌گردد یکی از دوستانش او را باخبر می‌سازد که وقت رجم بعد از ساعت ۱۲:۳۰ می‌باشد و در این حالت جهلش آشکار می‌شود و در روز دوم رجم را بعد از اذان یعنی ساعت ۱۲:۲۰ به جا می‌آورد، آیا در این حالت برای او ذبح قربانی لازم می‌شود؟ لطفاً ما را راهنمایی بفرمایید جزاکم الله خیرا.

جواب:

قبل از جواب به این سوال دوست دارم که تعبیر از رمی جمرات با لفظ رمی باشد نه با لفظ رجم زیرا این نمان تعبیری است که رسول اللهﷺ از آن تعبیر کرده‌اند و فرموده‌اند: «إِنَّمَا جُعِلَ الطَّوَافُ بِالْبَيْتِ، وَبَيْنَ الصَّفَا وَالْمَرْوَةِ، وَرَمْيُ الْجِمَارِ ؛ لِإِقَامَةِ ذِكْرِ اللَّهِ»[۱] : (طواف بیت الله، سعی بین صفا و مروه و رمی جمرات به خاطر برپایی ذکر الله است): و هر زمان انسان از لفظ قرآن و سنت استفاده کند اولی و بهتر می‌باشد.

اما به نسبت آنچه انجام داده است یعنی رمی جمرات در ایام تشریق قبل از زوال، رمی در غیر وقتش بوده است و در وقتی، غیر از وقتی که رسول اللهﷺ تعیین کرده است و رسول اللهﷺ رمی جمرات را در ایام تشریق بعد از زوال به جا آورده‌اند و فرمودند: «خُذُوا عنِّي مناسِكَكُمْ»[۲] : (مناسکتان را از من بگیرد): و ما می‌دانیم که رمی جمرات قبل از زوال خورشید برای مردم راحت‌تر می‌باشد زیرا خورشید بالا قرار ندارد و گرمی کمتری می‌باشد و تأخیر رسول اللهﷺ در رمی جمرات تا بعد از زوال خورشید و هنگام شدت گرما نشان از این است که رمی کردن قبل از آن جایز نیست و اگر رمی، قبل از زوال جایز بود آسانتر را برای امتش اختیار می‌نمود و اللهÀ در قرآن حین ذکر مشروعیت روزه می‌فرماید: {یُرِیدُ ٱللَّهُ بِكُمُ ٱلۡیُسۡرَ وَلَا یُرِیدُ بِكُمُ ٱلۡعُسۡرَ} [سوره البقرة: ۱۸۵] : (الله برای شما آسانی می‌خواهد، و برای شما دشواری نمی‌خواهد): و رمی جمرات قبل از زوال خورشید از آسانی است و اگر از شرع اللهÀ بود مشروع می‌بود و هنگامی که واضح گشت رمی جمرات قبل از زوال، قبل از وقت شرعی آن می‌باشد پس رمی کردن قبل از زوال خورشید باطل است زیرا رسول اللهﷺ می‌فرماید: «من عمل عملاً لیس علیه أمرنا فهو رد»[۳] : (هر عملی که امر ما بر آن نیست، مردود است): یعنی کسی که آن را انجام دهد عملش مردود می‌باشد و اهل ذمر کرده‌اند کسی که واجبی را از واجبات حج ترک کند باید فدیه‌ای را در مکه ذبح کند و بین فقرا توزیع کند اگر که بر آن قادر می‌باشد لذا اگر بر آن توانا هستی انجام بده که به احتیاط و برائت ذمه نزدیک‌تر می‌باشد اما اگر بر آن توانا نمی‌باشی چیزی بر تو لازم نیست ولی باید توبه نموده و از اللهÀ طلب مغفرت نمایی و دینت را در کل شرائع دنبال کنی تا این که اللهÀ را بر بصیرت عبادت نمایی.

سوال کننده: شیخ بزرگوار آیا در روز دوم از عید و بعد آن با  جمره‌ی عقبه شروع کنیم یا جمره‌ی‌ای در سمت مکه می‌باشد؟

جواب: جمره‌ی عقبه همان جمره‌ای است که در سمت مکه می‌باشد ولی می‌گوییم: با جمره‌ای شروع کن که به سمت مسجد خِیف است سپس وسطی سپس جمره‌ی عقبه که جمره‌ی عقبه در دو روز بعد از عید می‌باشد و آخری است.

در مناسبت دوست دارم برادران مسلمانم را متذکر شوم که رمی جمرات عبادتی است که انسان با قول و عمل و تبعیت از رسول اللهﷺ عبادت اللهÀ را می‌کند و رسول اللهﷺ می‌‌فرماید: «إِنَّمَا جُعِلَ الطَّوَافُ بِالْبَيْتِ، وَبَيْنَ الصَّفَا وَالْمَرْوَةِ، وَرَمْيُ الْجِمَارِ ؛ لِإِقَامَةِ ذِكْرِ اللَّهِ»[۴] : (طواف بیت الله، سعی بین صفا و مروه و رمی جمرات به خاطر برپایی ذکر الله است): تو هنگامی که رمی جمرات را به جا می‌آوری، عبادات قولی را با گفتن الله اکبر به جا می‌آوری و عبادت فعلی را با رمی جمرات که مجرد تعبدی بودن آن است به جا می‌آوری در حالی که انسان علت آن را نمی‌داند و بعضی از مردم می‌گویند که ما داریم به سمت شیطان سنگ پرتاب می‌کنیم در حالی که این اصلی ندارد لذا انسان شیطان را با سنگ نمی‌زند بلکه اماکنی را از روی تعبد برای اللهÀ و از جهتی که به ما امر به تبعیت از رسول اللهﷺ کرده است رمی می‌کنیم: {وَمَاۤ ءَاتَاكُمُ ٱلرَّسُولُ فَخُذُوهُ} [سوره الحشر: ۷] : (و آنچه که رسول الله به شما بدهد آن را بگیرید): و رسول اللهﷺ فرمودند: «خُذُوا عنِّي مناسِكَكُمْ»[۵] : (مناسکتان را از من بگیرد): لذا شایسته است که رمی با سکونت و خشوع انجام شود نه این که با بی رحمی و شدت و قسوت انجام گیرد همانطور که بعضی از عوامی جاهل هستند انجام می‌دهند و شایسته است هنگامی که رمی جمره‌ی اولی را در روز یازدهم و دوازدهم انجام دادی کمی از شلوغی فاصله بگیری سپس رو به قبله کنی دست را برای دعای طولانی بالا کنی و همچنین هنگامی که جمره‌ی وسطی را رمی کردی بعد از آن بایستی و دعای طولانی بکنی سپس بروی و جمره‌ی عقبه را به جا آوری و بعد از آن نایستی.

[۱] رواه ابو داود (۱۸۸۸).

[۲] تخریج آن گذشت.

[۳] تخریج آن گذشت.

[۴] رواه ابو داود (۱۸۸۸).

[۵] تخریج آن گذشت.