(۴۱۱۲) سوال: اگر زن محرمی ندارد و حج واجب را ادا نکرده باشد و زنانی باشند که به حج می‌‌روند؛ آیا همراه آن‌‌ها برود در حالی که آن‌‌ها بسیار پایبند و مورد اطمینان هستند یا این که در این حالت حج از آن‌‌ها ساقط می‌‌شود؟ شیخ بزرگوار! لطفا پاسخ دهید، متشکرم.

جواب:

حج بر این زنی که محرم ندارد واجب نیست به دلیل فرموده‌‌ی الله À: {وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا ۚ}[آل عمران: ۹۷](و برای الله حج خانه (کعبه) بر مردم واجب است (البته) کسانی که توانایی رفتن به سوی آن را دارند)و این زن هر چند که توانایی حسی دارد اما از لحاظ شرعی ناتوان است زیرا برای زن جایز نیست که به سفر برود مگر این که همراه محرم باشد به دلیل حدیث ابن عباس Ç که می‌‌گوید شنیدم رسول الله ﷺ خطبه می‌‌خواند و می‌‌گفت: «لا تسافر امرأة إلا مع ذي محرم»: (هیچ زنی سفر نکند مگر این که محرم همراه او باشد) لذا مردی سؤال نمود و گفت: ‌ای رسول الله ﷺ! همسرم به برای ادای حج رفته و من می‌‌خواهم در فلان غزوه شرکت کنم، پیامبر ﷺ فرمود: «انطلق فحج مع امرأتك»[۱]: (همراه همسرت به حج برو).

 بنابراین پیامبر ﷺ دستور داد که جهاد را رها نموده و همراه همسرش برای ادای حج برود و پیامبر ﷺ در این حالت تفصیل ندادند که آیا همراه این زن، زنان ملتزم هستند و آیا در امان است یا خیر یا جوان است یا پیر؟ لذا زمانی که تفصیل ندادند بلکه به این مرد دستور داد جهاد را رها کند و همراه همسرش برود تا این که حج را ادا کند دلالت بر عام بودن می‌‌دهد و برای زن جایز نیست بدون وجود محرم به مسافرت چه حج و چه غیر حج برود هر چند که امنیت داشته باشد و همراه زنان باشد لذا در این حالت از لحاظ شرعی توانایی ندارد و اگر بمیرد و الله À را ملاقات کند در قبال این حج مسئول نیست زیرا معذور است.

برخی از علما می‌‌گویند: وجود محرم شرط وجوب حج است بنابراین  اگر توانایی مالی دارد لازم نیست کسی را به نیابت از خود برای ادای حج قرار دهد زیرا اگر شرط وجوب نفی شود ساقط می‌‌شود و با نفی شدن آن وجوب نیز ساقط می‌‌شود.

برخی از علما می‌‌گویند: وجود محرم شرط لازم بودن ادا است یعنی لازم بودن این که خود حجش را ادا کند بنابراین بر او لازم است اگر مال دارد کسی را به نیابت خود برای ادای حج قرار دهد و در صورتی که فوت کند واجب است هزینه‌‌ی حج از اموالش خارج شود.

در هر صورت به این خانم سؤال کننده می‌‌گوییم: مطمئن باش که الان تو اگر حج را انجام ندهی گناهی بر تو  نیست بلکه اگر برای ادای حج بروی گناه‌‌کار هستی و اگر فوت شدی چیزی بر گردن تو نیست زیرا از لحاظ شرعی توانایی نداشته‌‌ای.

بسیاری از مردم مشتاق حج و دوست‌‌دار حج هستند لذا برای تحقق یافتن اشتیاق، اراده و محبتش مرتکب برخی از محرمات می‌‌شوند و این درست نیست بلکه آن چه درست و حق است این است که در این امور و… از آن چه در شریعت آمده پیروی کنند لذا اگر الله À تو را ملزم به حج نکرده شایسته نیست خود را  به آن چه الله À تو را به آن ملزم نکرده ملزم کنی.

مثال: برخی از مردم بدهکار کسی هستند مانند پول خرید کالا، قرض، اجاره و… لذا می‌_‌بینی که به حج می‌‌رود در حالی که بدهکار است با این وجود که در این حالت بر او حج واجب نیست بلکه او به منزلت فقیری است که زکات بر او واجب نیست همچنین کسی که بدهکار است حج بر او واجب نیست و با ترک آن گناهی بر او نیست و زمانی که الله À را ملاقات کند مستحق عذاب نیست زیرا معذور است بنابراین پرداخت بدهی واجب است و حج با وجود بدهکاری واجب نیست و عاقل آن چه را واجب نیست انجام نمی‌‌دهد که آن چه واجب است را ترک کند.

بنابراین نصیحت من به برادرانم که بدهکار هستند این است که حج را رها نموده تا این که الله À به آن‌‌ها ثروت دهد و بدهی خود را پرداخت نموده سپس حج را ادا کنند بله در صورتی که پرداخت بدهی دارای زمان باشد و انسان مال زیادی دارد و از خود اطمینان دارد که هرگاه زمان پرداخت فرا رسد آن را پرداخت می‌‌کند این شخص اگر هنگام فرا رسیدن زمان حج مال داشته باشد حج را ادا می‌‌کند و اشکالی ندارد.

[۱] تخریج آن گذشت.