(۴۰۱۷) علت نهی از روزه گرفتن در روز جمعه به تنهایی

(۴۰۱۷) سوال: علت نهی از روزه گرفتن در روز جمعه به تنهایی، بدون این که انسان یک روز قبل یا بعدش را روزه بگیرد چیست؟ با توجه به این که روز جمعه، ارزشمندترین روز هفته است. آیا این نهي، فقط برای روزه‌ی نفل است یا روزه‌ی قضا را نیز شامل می‌شود؟

جواب:

از رسول الله ﷺ ثابت شده که فرمود: « لَا تَخْتَصُّوا لَيْلَةَ الْجُمُعَةِ بِقِيَامِ مِنْ بَيْنِ اللَّيَالِي، وَلَا تَخُصُّوا يَوْمَ الْجُمُعَةِ بِصِيَامٍ مِنْ بَيْنِ الْأَيَّامِ»[۱] : (شب جمعه را از میان شب‌های دیگر به خواندن نماز شب اختصاص ندهید و روز جمعه را از بین دیگر روزها به روزه گرفتن اختصاص ندهید). حکمت نهي از اختصاص روز جمعه به روزه گرفتن، این است که جمعه عيد هفته است لذا یکی از اعیاد شرعی سه‌گانه به شمار می‌رود؛ در اسلام، سه عید وجود دارد: عيد فطر رمضان، عيد قربان و عید هفته که همان روز جمعه است. بنابراین از اختصاص روز جمعه به روزه گرفتن بدین خاطر نهی شده است. همچنین جمعه روزی است که شایسته می‌باشد مردان، زود هنگام به نماز جمعه بروند و به ذکر و دعا مشغول شوند لذا از این جهت، همانند روز عرفه است که روزه گرفتن برای شخص حاجی، مشروعیت ندارد زیرا مشغول ذکر و دعا است و تردیدی نیست که در صورت تداخل چند عبادت که امکان تأخیر برخی از آن عبادت‌ها وجود دارد، عبادتی که امکان به تأخیر انداختن آن وجود ندارد بر عبادتی که می‌توان آن را به تأخیر انداخت مقدم می‌شود.

اگر کسی بگوید: ایراد علت و استدلال به این که روز جمعه، عید هفته است، اقتضا می‌کند که روزه گرفتن در این روز همانند دو عید دیگر حرام باشد، نه این که روزه گرفتن آن به تنهایی ممنوع باشد؛ می‌گوییم: تفاوت جمعه با دو عید دیگر این است که جمعه در هر ماه، چهار مرتبه تکرار می‌شود لذا نهی از روزه گرفتن آن بر وجه تحریم نبوده است. همچنین مفاهیم دیگری در دو عید وجود دارد که در جمعه یافت نمی‌شود و اگر کسی روز قبل یا بعد از جمعه را روزه بگیرد، دانسته می‌شود که هدف وی اختصاص روز جمعه به روزه گرفتن نیست زیرا روز قبل (پنج شنبه) یا روز بعد (شنبه) را نیز روزه گرفته است.

سؤالی که پرسیده شد: آیا این حکم درباره‌ی روزه‌ی نفل است یا روزه‌ی قضا را نیز شامل می‌شود؟ ظاهر ادله‌ی شرعی، عام بودن این حکم را می‌رساند و این که اختصاص دادن جمعه به روزه گرفتن، مکروه است و تفاوتی بین روزه‌ی فرض و نفل نیزوجود ندارد؛ مگر این که فردی دارای کار و شرایطی باشد که فقط در روز جمعه بتواند روزه‌ی قضای رمضان را به اتمام برساند. البته در این صورت ایرادی ندارد که جمعه را به تنهایی روزه بگیرد زیرا به آن احتیاج دارد.

۱-تخریج آن گذشت.

تعداد بازدید: 0

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: ما العلة في النهي عن إفراد يوم الجمعة بالصيام دون أن يتقدمه بيوم أو يصوم بعده يوما، علما أنه أفضل أيام الأسبوع؟ وهل هذا النهي خاص بصيام التطوع، أم بصيام القضاء؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: ثبت عن النبي صلى الله عليه وسلم أَنه قال: «لَا تَخْتَصُّوا لَيْلَةَ الجُمُعَةِ بِقِيَامِ مِنْ بَيْنِ اللَّيَالِي، وَلَا تَخُصُّوا يَوْمَ الْجُمُعَةِ بِصِيَامٍ مِنْ بَيْنِ الْأَيَّامِ».

والحكمة في النهي عن تخصيص يوم الجمعة بالصيام أن يوم الجمعة عيد للأسبوع، فهو أحد الأعياد الشرعية الثلاثة؛ لأن الإسلام فيه أعياد ثلاثة هي: عيد الفطر من رمضان وعيد الأضحى، وعيد الأسبوع وهو يوم الجمعة.

فمن أجل هذا نهي عن إفراده بالصوم، ولأن يوم الجمعة يوم ينبغي فيه للرجال التقدم إلى صلاة الجمعة، والاشتغال بالدعاء والذكر، فهو شبيه بيوم عرفة الذي لا يُشرع للحاج أن يصومه؛ لأنه مشتغل بالدعاء والذكر، ومن المعلوم أنه عند تزاحم العبادات التي يمكن تأجيل بعضها يُقدم ما لا يمكن تأجيله على ما يمكن تأجيله.

فإذا قال قائل: إن هذا التعليل بكونه عيدا للأسبوع يقتضي أن يكون صومه مُحرَّمًا، لا إفراده فقط كيوم العيدين؟ قلنا: إنه يختلف عن يوم العيدين بأنه يتكرر في كل شهر أربع مرات فلهذا لم يكن النهي فيه على التحريم، ثم هناك معان أخرى في العيدين لا توجد في يوم الجمعة، وأما إذا صام يوما قبله، أو يوما بعده، فإن الصيام حينئذ يعلم بأنه ليس الغرض منه تخصيص يوم الجمعة بالصوم؛ لأنه صام يوما قبله وهو يوم الخميس، أو يوما بعده وهو يوم السبت.

وأما سؤال السائل: هل هذا خاص بالنفل أم يعم القضاء؟ فإن ظاهر الأدلة العموم، وأنه يُكْرَه تخصيصه بالصوم، سواء كان لفريضة أم نافلة، إلا أن يكون الإنسان صاحب عمل لا يفرغ من العمل، ولا يتسنى له أن : يقضي صومه إلا في يوم الجمعة، فحينئذ لا يُكْرَه له أن يفرده بالصوم؛ لأنه محتاج إلى ذلك.