(۳۹۶۰) حکم انجام عبادات به جای والدین متوفی

(۳۹۶۰) سوال: اگر پدر یا مادر نماز نخوانند، آیا جایز است که بعد از مرگشان به جای آن‌ها نماز خوانده شود؟ آیا جایز است که بعد از مرگشان به جای آن‌ها روزه گرفته شود؟ آیا جایز است که به جای آن‌ها زکات بپردازم؟

جواب:

اگر چنان که در سؤال اشاره شد، پدر یا مادر نماز نخوانند و بمیرند، به جای آن‌ها نماز خوانده نمی‌شود، روزه گرفته نمی‌شود و صدقه داده نمی‌شود؛ چون بنا بر دیدگاه صحیح و راجح، کسی که نماز را ترك کند حتی اگر از روی سهل‌انگاری و سستی باشد، كافر و مرتد بوده و از دین اسلام خارج ‌شده است. اگر برای شخص كافر و مرتد، عمل صالح و کار نیکی انجام شود نیز برایش فایده‌ای ندارد بلکه حتی جایز نیست مسلمان هیچ عمل صالحی را برایش انجام دهد؛ زیرا الله À می‌فرماید:{مَا كَانَ لِلنَّبِيِّ وَالَّذِينَ آمَنُوا أَنْ يَسْتَغْفِرُوا لِلْمُشْرِكِينَ وَلَوْ كَانُوا أُولِي قُرْبَى مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُمْ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ} [التوبة: ۱۱۳] : (برای پیامبر و کسانی که ایمان آورده‌اند، جایز نیست بعد از این که برایشان مشخص شد که مشرکان اهل دوزخ هستند، برایشان درخواست بخشش کنند حتی اگر خویشاوند باشند). حتیاگر پدر و مادر، گاهی نماز می‌خوانده و گاهی ترک می‌کرده‌اند نیز قضای نماز به جای شخصی که از دنیا رفته است انجام نمی‌شود.

قضای روزه در صورتی به جای مرده انجام می‌شود که از روی عذر شرعی مانند بیماری و… روزه نگرفته باشد؛ در این صورت اگر بمیرد، قضا به جای او انجام می‌شود زیرا رسول الله ﷺ فرمود: «منْ مات وعليه صيام صامَ عنه وَلِيُّهُ»[۱] : (کسی که از دنیا برود و روزه بر عهده‌اش باشد، ولیّ او به جایش روزه می‌گیرد).

علما É درباره‌ی زكات، اختلاف‌نظر دارند که اگر شخصی به بخل و عدم پرداخت زکات شناخته شود، آیا بعد از مرگش زکات از مال و ارثی که به جا گذاشته پرداخت می‌شود زیرا حق الناس محسوب می‌شود که اهل زکات هستند یا این که زکاتش پرداخت نمی‌شود زیرا فایده‌ای برای مرده ندارد؟

اگر شخص مرده زکات را ‌پرداخت نمی‌کرده است، زکات دادن بعد از مرگش به او فایده‌ای نمی‌رساند و مسئولیتش برطرف نمی‌شود زیرا در حالی از دنیا رفته که زكاتش را نپرداخته و سهل‌انگاری کرده است اما بنا بر دیدگاه اول، زکات به جای او ‌پرداخت می‌شود زیرا حق دیگران به این عبادت تعلق گرفته است لذا زکات به جای او قضا شده و به خاطر ادای حق دیگران به اهل زکات و فقرا ‌پرداخت می‌شود اما مسئولیت از او برداشته نمی‌شود و بر وی باقی می‌ماند.

۱-تخریج آن گذشت.

تعداد بازدید: 0

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: إذا كان الوالد أو الوالدة لا يصليان فهل تجوز الصلاة عنهما بعد الوفاة؟ وهل أيضًا الصيام عنهما يجوز بعد الوفاة أيضًا؟ وهل لي أن أُزَكِّي عنهما؟

فأجاب رحمه الله تعالى -: إذا كان الوالد والوالدة لا يصليان كما ذكر السائل، وماتا على ذلك، فإنه لا يُصلّي عنهما، ولا يصوم عنهما، ولا يتصدق عنهما؛ لأن القول الراجح أن من ترك الصلاة، ولو متهاونا، فهو كافر مرتد يخرج عن الإسلام، والكافر المرتد لا ينفعه العمل الصالح إذا عُمِلَ له، بل لا يجوز للإنسان أن يعمل له عملا صالحا؛ لقوله تعالى: ﴿ مَا كَانَ لِلنَّبِيِّ وَالَّذِينَ امَنُوا أَن يَسْتَغْفِرُوا لِلْمُشْرِكِينَ وَلَوْ كَانُوا أُولِي قُرْبَى مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُمْ أَصْحَبُ الْجَحِيمِ ﴾ [التوبة: ١١٣].

وأما إذا كان الوالدان يصليان ،ويُخْلِيَان :أي: أحيانًا يصليان وأحيانًا لا يصليان، فإن الصلاة لا تقضى عن الميت.

وأما الصيام فإنه يقضى عن الميت إذا كان الميت قد ترك الصوم العذر؛ كمرض أو نحوه، فإنه يقضى عنه إذا مات؛ لقول النبي صلى الله عليه وسلم: «مَنْ مَاتَ وَعَلَيْهِ صِيَامٌ صَامَ عَنْهُ وَلِيُّهُ».

وأما الزكاة فقد اختلف العلماء -رحمهم الله- فيما لو كان الإنسان معروفا بالبخل، وعدم أداء الزكاة، ثم مات هل تُقضَى الزكاة من ماله، أي من تركته بعد موته؛ لأن فيها حقًا للآدمي، وهم أهل الزكاة، أم لا تُقضَى؛ لأنها لا تنفع الميت؟

الميت إذا كان لا يُزكّي فإن الزكاة عنه بعد موته لا تنفعه، ولا تبرأ بها ذمته؛ وذلك لأنه مات على عدم الزكاة وهو متهاون، ولكن من وجهة نظر الأولين الذين يقولون: تقضى الزكاة عنه؛ لأن هذه العبادة تعلق بها حق الغير، فتقضى عنه من أجل إعطاء الغير حقه، وهم الفقراء وأهل الزكاة، وأما هو فلا تبرأ ذمته.