(۳۹۱۶) سوال: جوانی بیست و دو ساله هستم که ازدواج کرده‌ام و الله À به خاطر این نعمتش حمد و سپاس می‌گویم. اکنون سه سال گذشته و همسرم در ماه رمضان نوزادی به دنیا خواهد آورد. می‌دانید که زنی که در حالت حیض یا نفاس باشد نمی‌تواند روزه بگیرد. همسرم در ماه‌های بعد از آن نیز توان روزه گرفتن ندارد. راه حل چیست؟ آیا درست است که ما به جای او روزه بگیریم؟

جواب:

روزه گرفتن به جای او درست نیست؛ زیرا روزه، یک عبادت بدني است و عبادت‌های بدني را کسی نمی‌تواند به جای کس دیگری انجام ‌دهد مگر این که آن شخص از دنیا رفته باشد و عبادتی که بر وی واجب بوده از عبادت‌هایی بوده باشد که قضا می‌شود، کسی دیگر قضای عبادتش را انجام می‌دهد اما اگر از عبادت‌هایی بوده باشد که قضا نمی‌شود انجام آن توسط شخص دیگر درست نیست. مثال عبادت‌هایی که قضا می‌شود: اگر کسی از دنیا برود و قضای روزه بر او مانده باشد؛ رسول الله ﷺ در این مورد فرمود: «من مات وعليه صيامٌ صام عنه وَلِيُّه»[۱] : (کسی که بمیرد و روزه بر او باشد، ولیّ او به جایش روزه می‌گیرد). همچنین درباره‌ی حج، زنی از رسول الله ﷺ پرسید: مادرم نذر داشت که به حج برود اما حج نکرد تا این که از دنیا رفت؛ «فأذن لها النَّبِيّ ﷺ أن تحج عن أمها»[۲] : (رسول الله ﷺ به او اجازه داد که به جای مادرش حج انجام دهد). مثال عبادت‌هایی که قضا نمی‌شود، نماز است که نمی‌توان آن را به جای میت، قضا نمود؛ لذا اگر شخصی بمیرد و نمازهایی بر وی واجب باشد که نخوانده باشد، قضای آن نمازها به جای او انجام نمی‌شود و به جای این نمازها، به جای او صدقه نیز داده نمی‌شود.

دوست دارم به همین مناسبت، مسئله‌ای را بیان کنم که بسیاری از مردم از آن غفلت می‌کنند؛ برخی بیماران وقتی بسیار خسته و مریض می‌شوند، نماز را ترک می‌کنند و می‌گویند: نماز را به تأخیر می‌اندازم و وقتی سلامتی و تندرستی‌ام را به دست آوردم وضو می‌گیرم، ایستاده نماز می‌خوانم و… که این کار، حرام است؛ شخص بیمار در هر حالتی که باشد، واجب است که نماز بخواند. باید وضو بگیرد، اگر نتوانست، تیمم کند. اگر چیزی برای تیمم نداشت، باید نماز بخواند حتی اگر تیمم هم نداشته باشد. باید ایستاده نماز بخواند، اگر نتوانست، نشسته نماز بخواند و اگر نتوانست به پهلو خوابیده نماز بخواند. باید با لباس پاک و در مکان پاک نماز بخواند؛ اگر نتوانست، باید نماز بخواند حتی اگر لباس یا مکانش نجس باشد.

مهم این است که به هیچ وجه و سببی جایز نیست که کسی نمازش را به تأخیر بیاندازد. اگر فرضا بیمار از شدت بیماری بیهوش شود و بعد از دو یا سه روز به هوش بیاید، واجب نیست که قضا انجام دهد و نماز خواندن در حالت بیهوشی نیز امکان ندارد زیرا در این حالت از عقل و هوشیاری برخوردار نیست اما اگر هوشیار باشد، جایز نیست که نماز را به خاطر ناتوانی از انجام برخی شروط یا ارکان نماز به تأخیر بیاندازد.

۱-صحیح بخاری: كتاب الصوم، باب من مات وعليه صوم، شماره (١٩٥٢). صحیح مسلم: كتاب الصيام، باب قضاء الصيام عن الميت، شماره (١١٤٧).

۲-صحیح بخاری: كتاب الحج، أبواب المحصر وجزاء الصيد، شماره (١٨٥٢).