(۳۸۸۹) سوال: سه سال قبل، گناهی را در ماه رمضان مرتکب شدم که روزه گرفتن دو ماهِ پیاپی را بر من واجب کرد؛ بعد از روزه گرفتنِ سی روز، کسی به من خبر داد که همین مقدار که روزه گرفته‌ام کافی است، یعنی روزه‌های پیاپی محقق گردیده است. حکم این مسئله چیست؟

جواب:

مردی که روزه گرفتن بر او واجب است، اگر در روز رمضان با همسرش همبستر شود، برای کفّاره باید یک برده آزاد نماید؛ اگر برده‌ای نیافت، باید دو ماهِ پیاپی را روزه بگیرد و اگر نتوانست، باید شصت مسکین را غذا دهد. اگر این فرد به یک ماه روزه اکتفا کرده، از وی پذیرفته نیست و باید دوباره از نو شروع کند؛ زیرا اگر ادامه دهد و روزه‌های قبلی را از سر بگیرد، شرط پیاپی بودن عملی نمی‌شود در حالی‌ که پیاپی بودن، شرط است؛ به دلیل فرمایش رسول الله ﷺ به مردی که برای فتوا گرفتن نزد ایشان آمد و در روز رمضان با همسرش هم‌بستری کرده بود؛ ایشان فرمود: «هل تستطيع أن تصوم شهرين متتابعين» : (آیا می‌توانی دو ماهِ پیاپی را روزه بگیری؟)

این قضیه خطر بزرگی را برایمان بیان می‌کند که از فتوا دادن و اظهار نظر کردن جاهلانه‌ی برخی مردم برمی‌خیزد. شخصی که این فتوا را به وی داده، قطعا هیچ علمی ندارد در حالی که در قرآن، صدور فتوا بدون علم، حرام و افترا بستن بر الله À اعلام شده است؛ الله ﷻ به پیامبرش ﷺ می‌فرماید: {وَلَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنَا بَعْضَ الأَقَاوِيلِ*لأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْيَمِينِ*ثُمَّ لَقَطَعْنَا مِنْهُ الْوَتِينَ} [الحاقة: ۴۴-۴۶] : (اگر برخی سخن‌ها را به دروغ‌ به ما نسبت دهد، وی را با دست راست عقوبت می‌کردیم سپس رگ قلبش را قطع می‌کردیم). همچنین می‌فرماید: {قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّي الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالإِثْمَ وَالْبَغْيَ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَأَنْ تُشْرِكُوا بِاللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَاناً وَأَنْ تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لا تَعْلَمُونَ} [الأعراف: ۳۳] : (بگو: پروردگارم فقط کارهای زشتِ آشکار و پنهان را حرام نموده است، همچنین گناه و سرکشی به ناحق و این که چیزی را با الله شریک قرار دهید که دلیلی برایش نازل نکرده است و این که چیزی را به الله نسبت دهید که نمی‌دانید).

برادرانی که در صدور فتوا شتاب‌زده عمل می‌کنند و بدون علم، فتوا می‌دهند، باید درباره‌ی خودشان از خشم و غضب الله ﷻ بپرهیزند و از عقاب و عذابش خودداری نمایند. همچنین باید بدانند که آنان در این مورد، مسئول هستند؛ الله À می‌فرماید: {وَلا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُوْلَئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولاً} [الإسراء: ۳۶] : (هرگز از آنچه که بدان آگاهی نداری پیروی مکن که چشم، گوش و دل، همه درباره‌ی آن بازخواست می‌شوند).

همچنین کسانی که بدون علم، فتوا می‌دهند، گاهی فتوا و نظرشان، همانند این ماجرا به دیگران آسیب و زیان می‌رساند. در این ماجرا فرد روزه‌ی کفاره را شروع کرده و تصمیم داشته است دو ماهِ پیاپی را روزه بگیرد و آن را به پایان برساند اما با فتوای این مرد، فریب خورده است؛ فتوایی که حکم داده همان یک ماه کفایت می‌کند. این همان زیان و ضرر به دیگران با فتوا دادن بدون علم است.

برای عوام مردم شایسته است هرگاه کسی فتوایی برایشان صادر ‌کرد که عجیب و مخالف عادت آنان است، در پذیرش آن فتوا عجله نکنند تا این که از شخص دانا‌تری سؤال کنند؛ زیرا شاید کسی که آن فتوا را داده، اشتباه برداشت کرده یا آن مسئله را به درستی فرا نگرفته باشد و چنین اشتباهی رخ بدهد.