(۳۵۱۲) سوال: آیا میت به سبب گریستن خانواده‌اش بر وی دچار عذاب می شود؟

جواب:

بله، از پیامبر ﷺ به ثبوت رسیده که ایشان فرموده‌اند: «إن الميت ليعذب ببكاء أهله عليه»[۱]: (همانا میت به سبب گریستن خانواده‌اش بر وی دچار عذاب می‌شود) و در روایتی آمده است: «بمنيح أهله عليه»[۲]: (به سبب نوحه سرایی خانواده‌اش بر وی).

این حدیث بر بسیاری از علما محل اشکال بوده و گفته‌اند چگونه ممکن است انسان به سبب فعل شخص دیگری عذاب داده شود؟

برخی چنین پاسخ داده‌اند که منظور میتی است که به خانواده‌اش وصیت کرده بر وی گریه و نوحه سرایی کنند.

دیگران از اهل علم نیز چنین پاسخ داده‌اند که: منظور میتی است که می‌داند خانواده‌اش چنین می‌کنند اما آنان را به ترک این کار توصیه نکرده است.

صحیح این است که نیازی به تأویل کردن نیست و منظور از عذاب دادن، دردمند شدن میت در قبرش است، هر چند که عقوبتی بر وی نباشد چنانچه برای این مسئله فرموده‌ی پیامبر ﷺ: «السفر قطعة من العذاب»[۳]: (سفر قطعه‌ای از عذاب است) گواه است. معلوم است که مسافر عذاب عقوبت داده نمی‌شود ولی دچار عذاب درد و خستگی می‌شود. بنابراین معنا چنین است: میت به سبب گریستن خانواده‌اش بر او دچار درد و رنج می‌شود.

این مسئله زمانی است که انسان  در گریستن تکلف نموده یا سر و صدا و نوحه سرایی به پا کند اما گریستنی که طبیعت انسانی آن را اقتضا می‌کند غالباً وجود خواهد داشت و گناهی در آن نیست. میت نیز به سبب آن دچار عذاب نمی‌شود زیرا امری غیر مقصود است که جدایی از آن امکان پذیر نیست.

بنابراین می‌گوییم: گریستن خانواده‌ی میت بر وی سه حالت دارد:

حالت اول: گریستنی که میت به خاطر آن عذاب عقوبت شود. این زمانی است که وی خانواده‌اش را به این کار وصیت کرده و آنان نیز برای انجام وصیتش چنین کرده‌ باشند.

حالت دوم: این که میت دچار عذاب درد و رنج شود، نه عذاب عقوبت. این زمانی است که گریستن آنان خارج از مقتضای طبیعت باشد بدون این که میت آنان را به این کار وصیت کرده باشد.

حالت سوم: گریستنی که میت به خاطر آن دچار عذاب نمی‌شود، نه عذاب عقوبت و نه عذاب دردمندی. این زمانی است که گریستن به اقتضای طبیعت و بدون قصد و تکلف باشد.

۱[تخريج آن گذشت]

۲[تخريج آن گذشت]

۳[تخريج آن گذشت]