(۳۴۴۹) سوال: آیا زیارت قبرهای صالحان از توحید الهی می‌کاهد آن هم درصورتی‌که زائر، افراد دفن شده در قبر را به جای الله ù به خدایی نگیرد؟ و آیا بین الوهیت و ربوبیت فرق است؟

جواب:

زیارت قبرهای صالحان و سایر قبرهای مسلمانان به دو قسمت تقسیم می‌شود: زیارت شرعی و زیارت بدعی، پس زیارت شرعی اینست که: انسان آن‌ها را برای پند گرفتن و یاد آخرت و دعا برایشان زیارت کند، یعنی از الله ù برای آن‌ها طلب آمرزش و رحمت کند، لذا این جایز و شرعی است، و نیز از بنده مطلوب است؛ به دلیل فرموده‌ی پیامبر ﷺ: «قَد كُنتُ نَهَيتُكُم عَن زيارةِ القُبورِ، فقَدْ أذِنَ لِمُحمَّدٍ في زيارَةِ قبرِ أمِّهِ، فَزوروها فإنَّها تذَكِّرُ الآخِرةَ» یعنی: (من شما را از زیارت قبرها نهی می‌کردم، به محمد اجازه زیارت قبر مادرش داده شده است، پس قبرها را زیارت کنید که شما را به یاد آخرت می‌اندازد). و به دلیل راهنمایی پیامبر ﷺ برای کسی‌که قبرها را زیارت کرد اینکه بگوید: «السَّلامُ عليكم دارَ قومٍ مُؤمنينَ، وإنَّا إن شاءَ اللهُ بكم لاحِقُونَ» یعنی: (سلام بر شما ‌ای ساکنان مؤمن این سرزمین؛ ما هم به خواست الهی به زودی به شما ملحق می‌شویم) الی آخر، و دعا معروف و مشهور است. و اما قسم دوم که زیارت بدعی یا شرکی است، و آن هم اینکه: انسان قبرهای صالحان و مسلمانان را به خاطر این زیارت کند که آن‌ها را صدا بزند و در برآوردن نیازها و کسب منافع به آن‌ها استغاثه کند، لذا این حرام است و جایز نیست، و بلکه از جمله‌ی شرک می‌باشد: یا اکبر یا اصغر، به حسب آنچه ادله‌ی شرعی آن را اقتضا کند، یا آن‌ها را زیارت کند که نزد قبرهایشان از الله ù بخواهد، با داشتن این اعتقاد که دعا کنار قبرها بهتر از دعا به درگاه الله ù در جایی دیگر است، که این هم از بدعت‌هاست، زیرا قبرها در اجابت دعا به درگاه الله ù هیچ خصوصیتی (و ویژگی خاصی) ندارند. و بر همین اساس: چنانچه قبرهای صالحان را مطابق صورت اولِ یاد شده در قسم اول زیارت کرد، پس این اشکالی ندارد و حرجی نیست.

و اما سوالش: فرق بین الوهیت و ربوبیت چیست؟ فرق بین آن دو اینست که الوهیت یعنی عبادت، بنابراین توحید الوهیت معنایش یکتا قرار دادن الله ù با عبادتت است؛ یعنی اینکه: الله را بپرستی درحالی‌که دین را خالص برای او قرار دهی، همان‌طور که الله ù فرموده است: {قُلْ إِنِّي أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اللَّهَ مُخْلِصًا لَّهُ الدِّينَ} [الزمر: ۱۱] ترجمه: (بگو: «من مأمور شده‌ام که الله را پرستش کنم، -و- دینم را برای او خالص گردانم»). و اما توحید ربوبیت، یکتا قرار دادن الله ù در ربوبیت است یعنی آفریدن و تدبیر کونی و شرعی، چنانچه الله ù فرموده است: {أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ} [الأعراف: ٥٤] ترجمه: (آگاه باشيد که آفرينش وفرمان‌روايی از آنِ او است). و این با مثال واضح می‌شود: مردی که به الله ù به عنوان پرودگار و تدبیرکننده و خالق و تصرف کننده‌ آن‌طور که بخواهد، ایمان بیاورد، ولی به بتی سجده کند، این به ربوبیت اقرار نموده منتها به الوهیت کافر است. و انسانی که غیر الله ù را نمی‌پرستد ولی اعتقاد دارد خالقی همراه الله ù وجود دارد یا کسی ‌که او را کمک کند، پس این شخص مشرک به ربوبیت بوده و به آن کافر است، هرچند در عبودیت اقرار کرده باشد، ولی این هم اقرار به آن نفعی برایش ندارد، همان‌طور که هرکس در الوهیت شرک بورزد، اقرار به ربوبیت نفعی برایش ندارد؛ پس بایستی هر دو توحید باهم باشد: توحید ربوبیت و توحید الوهیت. و ما این را تنها برای بیان فرق ذکر نمودیم، وگرنه حکم یکی است،  هرکس در الوهیت الله ù دچار شرک شود پس مشرک است هرچند به ربوبیت اقرار کند و هرکس در ربوبیت به الله ù شرک بورزد پس مشرک است هرچند به الوهیت اقرار کرده و اخلاص داشته باشد.