(۳۳۶۲) حکم سکونت در خانه‌ای نزدیک قبرستان و جابجایی استخوان‌های قدیمی

(۳۳۶۲) سوال: خانه‌ای را از مادر مرحومم به ارث برده‌ام و این خانه خراب شده و ساختمان آن را دوباره بنا نموده‌ام و در کنار خانه قبرهای زیادی وجود دارد و در حالی که ما شالوده‌ی آن را می‌کندیم استخوان‌های فرسوده پیدا کردیم که ظاهراً از قبرهای مجاور بود؛ لذا این استخوان‌ها را در جایی دور از خانه دفن کردم و ساختمان خود را تکمیل نمودم، با توجه به اینکه خانه‌های ما کاملاً در کنار قبر‌ها است و این خانه‌ها را از اجداد خود به ارث برده‌ایم و خانه‌‌ی دیگری نداریم و نه زمینی را برای بنا نمودن در آن که دور از این قبرها باشد، آیا حق سکونت در این خانه را داریم؟ آیا من با انتقال دادن این استخوان‌ها به مکان جدید گناهکار می‌شوم؟ لطفاً پاسخ دهید. بارك الله فیکم.

جواب:

اگر این قبرها، قبرهای مسلمانان باشد صاحبان این قبرها به این زمین از شما مستحق‌تر هستند؛ زیرا زمانی که در آنجا دفن شده بودند مالک آن شدند و برای شما جایز نیست که خانه‌هایتان را بر قبر‌های مسلمانان بنا کنید و بر شما واجب است اگر یقین دارید در این مکان قبر است، قبرها را بدون هیچ ساخت و سازی بر آن رها نمایید و اینکه شما خانه‌ای ندارید باعث نمی‌شود که خانه‌های دیگران از مسلمانان را اشغال نمایید چرا که قبرها خانه‌های مردگان‌اند و برای شما جایز نیست که در آن سکونت نمایید مادامی که می‌دانید در آن مردگان هستند.

فقط یک تذکری باقی ماند، آن هم سخن شما: مرحوم مادرم، بسیاری این لفظ را انکار می‌کنند و می‌گویند: ما نمی‌دانیم که آیا این میت از رحم شدگان است یا خیر؟ و این انکار در محل درست آن است، زمانی که انسان خبر می‌دهد از اینکه این میت مورد رحمت قرار گرفته است؛ لذا جایز نیست که بدون علم خبر دهیم این میت مورد رحمت یا مورد عذاب قرار گرفته است، الله B می‌فرماید: {وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ} [الإسراء: ٣٦] ترجمه: (و از آنچه به آن علم نداری، پیروی نکن.)

اما مردم از این لفظ قطعاً منظورشان خبر دادن نیست و انسانی که می‌گوید: مرحوم پدرم یا مرحوم مادرم یا مرحوم خواهر یا برادر و شبیه این‌ها، قصدش قطعیت یا خبر دادن از اینکه آن‌ها مرحوم هستند، نیست بلکه هدفش از این کار دعا بر این است که الله À به آن‌ها رحم کند و فرق است بین این دو و خبر دادن؛ لذا ما می‌گوییم: فلانی الله À او را رحمت کند و فلانی الله او را ببخشد و از لحاظ لغت عربی بین گفتار ما که فلانی مرحوم است و فلانی الله او را رحمت کند، فرقی وجود ندارد؛ زیرا جمله الله او را رحمت کند، جمله‌ی خبری است و مرحوم به معنای کسی است که مورد رحمت قرار گرفته است و این جمله نیز خبری است و فرقی بین مدلول این دو در لغت عربی وجود ندارد؛ لذا کسی که لفظ مرحوم را منع می‌کند بر او واجب است که عبارت فلانی الله او را رحم کند را نیز انکار کند، در هر حال می‌گوییم انکاری در گفتار ما: مرحوم فلانی و و آمرزیده شده فلانی و شبیه این‌ها نیست؛ چرا که هدف ما از این کار خبر نیست که بگوییم الله او را مورد رحمت قرار داده و الله او را بخشیده است، اما هدف ما این است که از الله À طلب می‌کنیم و به او امید داریم، پس این از باب امیدواری و دعا است و از باب خبر دادن نیست و بین این دو فرق است.

تعداد بازدید: 10

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: لقد ورثت بيتا من المرحومة والدتي، وقد هدم هذا البيت وجُدِّدَتْ عمارته، ويوجد بجانبه قبور كثيرة، وبينما كنا نحفر أساسه عثرنا على عظام بالية يبدو أنها من القبور المجاورة، فأخذت هذه العظام ودفنتها في مكان آخر بعيدا عن البيت، وقد أكملت عمارته، مع العلم أن بيوتنا تقع كلها بجوار قبور، وقد ورثنا هذه البيوت عن أجدادنا ولا نملك بيوتا غيرها، ولا أرضًا لنبني فيها بعيدا عن هذه المقابر. فهل يحق لنا السكن في هذا البيت؟ وهل نقلي لهذه العظام إلى مكان جديد علي فيه إثم أم لا؟ أفيدونا بارك الله فيكم.

فأجاب – رحمه الله تعالى-: إذا كانت هذه القبور قبور مسلمين فإن أصحابها أحق بالأرض منكم؛ لأنهم لما دُفِنُوا فيها مَلَكُوها، ولا يحل لكم أن تبنوا بيوتكم على قبور المسلمين، ويجب عليكم إذا تيقنتم أن هذا المكان فيه قبور أن ترفعوا البناء وأن تدعوا القبور لا بناء عليها، وكونه لا بيوت لكم لا يقتضي أن تحتلوا بيوت غيركم من المسلمين فإن القبور بيوت الأموات، ولا يحل لكم أن تسكنوها ما دمتم عالمين بأن فيها أمواتا.

وبقي علينا تنبيه، وهو قولك: المرحومة والدتي؛ فإن بعض الناس يُنْكِرُ هذا اللفظ، يقولون : إننا لا نعلم هل هذا الميت من المرحومين أم لا؟ وهذا الإنكار في محله إذا كان الإنسان يُخبِرُ خَبَرًا أن هذا الميت قد رُحِمَ؛ لأنه لا يجوز أن نخبر أن هذا الميت قد رُحِمَ أو عُذِّبَ بدون علم، قال الله -تعالى-: ﴿ وَلَا نَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ ﴾ [الإسراء: ٣٦]. لكن الناس لا يريدون بذلك الإخبار قطعا، فالإنسان الذي يقول المرحوم الوالد أو المرحومة الوالدة، أو المرحومة الأخت أو الأخ أو ما أشبه ذلك، لا يريدون بهذا الجزم أو الإخبار أنهم مرحومون، وإنما يريدون بذلك الدعاء أن الله -تعالى-، وفرق بين الدعاء والخبر. ولهذا نحن نقول: فلان رحمه الله ، وفلان – غفر الله له-، ولا فرق من حيث اللغة العربية بين قولنا: فلان المرحوم، وفلان رحمه الله؛ لأن جملة رحمه الله جملة خبرية، والمرحوم بمعنى الذي رُحِمَ؛ فهي أيضًا خبرية، فلا فرق بين مدلولهما في اللغة العربية، فمن منع لفظة «المرحوم» يجب أن يمنع عبارة: فلان رحمه الله وعلى كل حال نقول: لا إنكار في قولنا فلان المرحوم، وفلان المغفور له، وما أشبه ذلك؛ لأننا لسنا نخبر بذلك خبرًا ونقول: إن الله قد رحمه، وإن الله قد غفر له، ولكننا نسأل الله ، ونرجوه ، فهو من باب الرجاء والدعاء وليس من باب الإخبار، وفرق بين هذا وهذا.