(۳۲۸۴) سوال: حالاتی که وقتی شخص در آن بمیرد شهید محسوب می‌شود، چیست؟
جواب:
رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم ذکر نمودند کسی كه در اثر طاعون بميرد و کسی كه در اثر بیماری شکمش فوت شود وكسی كه در اثر آتش‌سوزی بمیرد و کسی که در آب غرق شود و مانند آنان همگی از زمره‌ی شهیدان هستند[۱] همچنین کسی که به ظلم کشته شود شهید است اما اینان همچون شهید در معرکه و صحنه‌ی نبرد در راه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ نیستند، یعنی: مثل شهیدی نیستند که در راه الله کشته شده است زیرا الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ ثواب شهیدی که در راه او کشته شود را با این فرموده‌اش وصف نموده که:{وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْيَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ* فَرِحِينَ بِمَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَيَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلَّا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ* يَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَفَضْلٍ وَأَنَّ اللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُؤْمِنِينَ} [آل عمران: ١٦٩ – ١٧١]: (و هرگز کسانی را که در راه الله کشته شده‌اند مرده مپندار بلکه زنده‌اند، نزد پروردگارشان روزی داده می‌شوند* به آنچه الله از فضل و کَرَم خود به ایشان داده است، شادمانند و به کسانی که هنوز به آن‌ها نپیوسته‌اند، شادی می‌کنند که نه بیمی بر آن‌هاست و نه اندوهگین می‌شوند* به نعمت و فضل الله شادمانند و اینکه -می‌بینند- الله پاداش مؤمنان را ضایع نمی‌کند) و برای همین است که بر آن‌ها نماز خوانده نمی‌شود و کفن نمی‌شوند بلکه در لباس‌هایشان که در آن به شهادت رسیده‌اند بدون نماز خواندن دفن می‌شوند زیرا آنان در قبرهای خویش مورد آزمایش و فتنه قرار نمی‌گیرند چنانچه در حدیث آمده است: « أنَّ رجلًا قال يا رسولَ اللهِ ما بالُ المؤمنين يُفتنون في قبورِهم إلَّا الشَّهيدَ قال: كفَى ببارقةِ السُّيوفِ على رأسِه فتنةً»[۲] : (اینکه مردی گفت: ای رسول‌الله، چرا همه مومنان در قبرهایشان مورد آزمایش قرار می‌گیرند به جز شهید؟ فرمودند: «همان برق شمشیر بر فرق سر شهید کافی است (که برایش بزرگ‌ترین آزمایش باشد)) اما این‌دسته از شهیدان را لفظ شهدا بر آن‌ها بکار می‌بریم چنانچه رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم بر آن‌ها اطلاق نمودند: « مَنْ قُتِلَ دُونَ مالِهِ فهوَ شَهيدٌ، ومن قتل دونَ أهلِه، أو دونَ دمِه، أو دُونَ دِينِهِ فهوَ شَهيدٌ»[۳]: (هرکس در دفاع از مالش کشته شود پس وی شهید است و هرکس در دفاع از خانواده و ناموسش کشته شود یا هر کس در دفاع از جانش کشته شود یا هرکس در دفاع از دینش کشته شود پس وی شهید است) منتها آن‌ها را به شهدایی که در راه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ کشته شدند ملحق نمی‌کنیم زیرا اینان با وجود دانستن بدی خویی دشمن با انتخاب خویش به معرکه و صحنه نبرد آمدند و اما آنان بدون انتخاب و اختیار خودشان کشته شدند و برای همین می‌بینی آن‌ها از خویشتن دفاع می‌کنند.
[۱] تخریج آن گذشت.
[۲] صحیح بخاري: كتاب الجنائز، باب الشهيد، شماره (٢٠٥٣).
[۳] سنن أبوداود: كتاب السنة، باب في قتال اللصوص، شماره (٤٧٧٢) والترمذي: كتاب الديات، باب ما جاء فيمن قُتِلَ دون ماله فهو شهيد، شماره (١٤٢١)، و قال: حسن صحيح والنسائي: كتاب تحريم الدم، باب من قاتل دون دينه، شماره (٤٠٩٥) و أحمد (١٩٠/١)، شماره (١٦٥٢).
