(۳۱۱۰) حکم پاسخ سلام و مصافحه در حین خطبه جمعه

(۳۱۱۰) سوال: روز جمعه برای نماز وارد مسجد شدم و امام برای خطبه خواندن ایستاد و یکی از نمازگزاران وارد مسجد شد سپس تحیه‌‌ی مسجد خواند، در کنارم نشست و با من مصافحه کرد در حالی که امام خطبه می‌‌خواند آیا جایز است با دست با او مصافحه کنم و جواب سلام او را بدهم؟ یا به حدیث رسول الله ﷺ عمل کنم: «من مس الحصی فقد لغا، و من لغا فلا جمعة له»: (کسی که به سنگ ریزه دست بزند (و با آن بازی کند) دچار لغو شده است کسی که دچار لغو شود فضیلت جمعه را از دست می‌‌دهد)؟ لذا با سر به او اشاره کردم و بعد از این که خطبه تمام شد بر وی سلام نموده و از او عذر خواهی کردم و حدیث را به او گفتم؛ آیا حدیث صحیح است یا ضعیف و در آن چه انجام دادم حق با من است؟

جواب:

هرگاه انسان وارد مسجد شد در حالی که خطیب خطبه می‌‌خواند دو رکعت نماز سبک می‌‌خواند و می‌‌نشیند و بر کسی سلام نمی‌‌کند چون سلام کردن بر مردم در این حالت حرام است زیرا پیامبر ﷺ می‌‌فرماید: «إذا قلت لصاحبك: أنصت، يوم الجمعة و الإمام يخطب فقد لغوت»[۱]: (هرگاه در روز جمعه به دوستت گفتی: ساکت شو در حالی که امام خطبه می‌‌خواند دچار لغو شده‌‌ای) همچنین می‌‌فرماید: «من مس الحصی فقد لغا»[۲]: (کسی که به سنگ ریزه دست بزند (و با آن بازی کند) دچار لغو شده است) لاغی کسی است که کار لغو و بیهوده انجام می‌‌دهد و چه بسا این لغوی که از او صادر شود باعث از دست دادن پاداش نماز جمعه شود به همین دلیل در حدیث آمده: «و من لغا فلا جمعة له»[۳]: (کسی که دچار لغو شود فضیلت جمعه را از دست می‌‌دهد).

بنابراین اگر کسی بر تو سلام کرد با لفظ به او جواب نده و نگو: و علیک السلام، حتی اگر او با تلفظ کردن سلام کند نگو: و علیک السلام، اما مصافحه کردن با او اشکالی ندارد هر چند که بهتر مصافحه نکردن و اشاره کردن به او تا این که حس کند این جا جای مصافحه کردن نیست زیرا در مصافحه کردن نوعی حواس پرتی وجود دارد که چه بسا باعث مشغول شدن انسان از گوش دادن کامل به خطبه شود.

آن چه انجام دادی از این که او را بعد از خطبه آگاه ساختی که این کار شایسته نیست کار خوبی است و‌ای کاش مثل تو زیاد بودند زیرا برخی از مردم در این امر جاهل هستند و جواب سلام را می‌‌دهند یا چه بسیا او را ترک نمود و بعد از خطبه او را به نسبت کارش آگاه نسازد.

برخی از اهل علم می‌‌گویند: بر او لازم است جواب سلام را بدهد امام درست این است که بر او لازم نیست جواب سلام را بدهد زیرا واجب گوش دادن بر واجب جواب دادن به سلام مقدم‌‌تر است همچنین کسی که سلام می‌‌کند در این حالت حق ندارد که سلام کند زیرا این کار باعث مشغول شدن مردم از واجب گوش دادن به خطبه می‌‌شود بنابراین در حال خطبه نه جواب دادن و نه ابتدا به سلام درست نیست.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] تخریج آن گذشت.

[۳] تخریج آن گذشت.

تعداد بازدید: 0

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: في يوم الجمعة دخلت المسجد للصلاة، وقام الإمام يخطب ودخل المسجد أحد المصلين فصلي تحية المسجد، ثم جلس بجانبي وسلم علي باليد مصافحًا والإمام يخطب فهل يجوز أن أصافحه باليد وأَردَّ السلام عليه؟ أو أعمل بحديث الرسول صلى الله عليه وسلم: «من مَسَّ الحصا فقد لغا، ومن لغا فلا جمعة له» فقد أومأت له برأسي، وبعد أن فرغ الإمام من الخطبة سلمت عليه واعتذرت منه وأخبرته بالحديث فهل الحديث صحيح أم ضعيف؟ وهل الحق معي فيما فعلت؟

فأجاب -رحمه الله تعالى- :الإنسان إذا جاء والإمام يخطب يوم الجمعة فإنه يصلي ركعتين خفيفتين، ويجلس ولا يُسَلَّمُ على أحد، فالسلام على الناس في هذه الحال محرم؛ لأن النبي صلى الله عليه وسلم يقول: «إذا قلت لصاحبك: أنصت، يوم الجمعة والإمام يخطب فقد لغوت» وكذلك قال: «من مَسَّ الحصا فقد لغا»، واللاغي معناه هو الذي أتى شيئًا من اللغو وربما يكون هذا اللغو الذي حصل منه مفوتًا لثواب الجمعة، ولذلك جاء في الحديث: «ومن لغا فلا جمعة له».

فإذا سلَّم عليك أحدٌ فلا ترد عليه السلام باللفظ، فلا تقول: وعليك السلام، حتى لو قاله باللفظ لا تقل: وعليك السلام، أما مصافحته فإنه لا بأس بها، وإن كان الأولى أيضًا عدم المصافحة، وغمزه ليشعر أن هذا ليس موضع مصافحة؛ لأن في المصافحة نوعا من العبث الذي قد يخرج الإنسان عن تمام الاستماع إلى الخطبة.

وما صنعت من كونك نبهته حين انتهت الخطبة على أن هذا أمر لا ينبغي فهو حسن، وليت مثلك كثير، فإن بعض الناس يكون جاهلا في هذا الأمر فيرد السلام، أو ربما يتركه ويهجره ولا يخبره إذا انتهى الخطيب لماذا صنع هذا.

ومن أهل العلم من قال: إن له رد السلام ولكن الصحيح أنه ليس له أن يرد السلام؛ لأن واجب الاستماع مقدم على واجب الرد، ثم إن المسلم في هذه الحال ليس له حقٌّ أن يسلم؛ لأن ذلك يشغل الناس عما يجب الاستماع إليه، فالصواب أنه لا رد ولا ابتداء للسلام والإمام يخطب.