(۲۹۴۱) یازده روز بیمار بودم و نماز نخواندم آیا کفاره بر من واجب است؟

(۲۹۴۱) سوال: یازده روز بیمار بودم و نماز نخواندم آیا کفاره بر من واجب است؟ آیا هنگامی که این نمازها را قضا می‌‌کنم برای هر نماز یک اقامه لازم است یا یک اقامه برای همه‌‌ی نمازها کافی است؟

جواب:

اول: واجب است بدانیم که برای بیمار جایز نیست که نمازش را از وقت آن به تأخیر بیندازد مگر اینکه به دلیل دشواری نماز خواندن در هر وقت قصد جمع بستن بین ظهر و عصر یا بین مغرب و عشاء داشته باشد بلکه بر بیمار واجب است نماز را در وقت آن بخواند چه نمازهایی که شرعا جمع بسته می‌‌شوند به صورت جمع بخواند یا اینکه نه مهم اینکه وقت خارج نشود تا اینکه در هر حالتی که می‌‌تواند نماز بخواند به دلیل فرموده‌‌ی رسول الله ﷺ به عمران بن حصین J: «صل قائما، فإن لم تستطع فقاعدا، فإن لم تستطع فعلی جنب»[۱](به صورت ایستاده نماز بخوان اگر نتوانستی به صورت نشسته و اگر نتوانستی بر پهلو نماز بخوان).

لذا بیمار به خواندن نماز به صورت ایستاده امر می‌‌شود اگر نتواست به صورت نشسته و در صورتی که نتوانست روی پهلویش نماز می‌‌خواند. اگر به صورت نشسته نماز خواند در هنگام قیام و رکوع به حالت چها زانو می‌‌نشیند و در هنگام سجود و نشستن به حالت همیشگی می‌‌نشیند این در صورتی که برایش میسر باشد و گر نه هر طوری که برایش میسر باشد می‌‌نشیند و فرقی ندارد که بنشیند در حالی که به چیزی تکیه داده باشد یا اینکه به جیزی تکیه نداده باشد.

اگر نتوانست بر پهلویش نماز می‌‌خواند و صورتش به سمت قبله باشد و در حالت رکوع و سجود با سرش اشاره نموده و اشاره‌‌اش در سجود بیشتر باشد.

اگر نتوانست با سرش اشاره کند بسیاری از اهل علم می‌‌گویند: با چشمش اشاره می‌‌کند و اما اشاره با انگشت همان‌‌طور که نزد بسیاری از عوام مشهور است اصلی را برای آن نه در سنت و نه در کلام اهل علم سراغ ندارم در این صورت مشروع نیست که با انگشت اشاره کنی به این صورت انگشتت را حرکت دهی و در رکوع آن را کمی خم کنی و در سجود آن را بیشتر خم کنی به این دلیل که وارد نشده است.

اگر با اشاره‌‌ای که مشروع است نتوانست با قلبش نیت می‌‌کند ابتدا تکبیر می‌‌گوید سپس دعای استفتاح می‌‌خواند سپس سوره‌‌ی فاتحه و هر سوره‌‌ای که میسر است را می‌‌خواند سپس تکبیر گفته و نیت رکوع می‌‌کند سپس هر گاه گفت (سمع الله لمن حمده) نیت بالا آمدن از رکوع می‌‌کند هنگام سجود نیت سجود می‌‌کند همچنین هنگام بالا آمدن از سجود نیت می‌‌کند و به همین صورت.

مهم اینکه اگر از حرکت بدنش عاجز ماند با قلبش حرکت می‌‌کندو افعالی که انجام می‌‌دهد را با قلبش نیت می‌‌کند اگر احساس نداشته باشد و نتواند فکر کند نماز و قضا نمودن بر او واجب نیست این اموری است بر مریض واجب است.

به نسبت سؤالی که سؤال کننده پرسید که روزهایی را ترک نموده و نماز نخوانده است می‌‌گوییم: بر او واجب است که به درگاه الله À توبه و طلب آمرزش کند و تمام نمازهای فرضی که از او فوت شده را قضا کند نه آن‌‌طوری که برخی از عوام گمان می‌‌کنند که هر نمازی را با مثل آن نماز می‌‌خواند بلکه همه‌‌ را با هم می‌‌خواند و برای هر نمازی اقامه می‌‌گوید زیرا پیامبر ﷺ هنگامی که بین دو نماز جمع بست یک اذان گفت و برای هر نماز فرضی اقامه گفت.

[۱] تخریج آن گذشت.

تعداد بازدید: 4

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: مرضت لمدة أحد عشر يوما ولم أُصَلَّ، هل علي كفارة في هذا؟ وهل عندما أقضي هذه الأوقات تكون بإقامة واحدة لكل فرض، أم بإقامة واحدة لكل الفروض؟

فأجاب رحمه الله تعالى: أولا يجب أن نعلم أنه لا يجوز للمريض أن يؤخر الصلاة عن وقتها، إلا إذا أراد الجمع بين الظهر والعصر، أو بين المغرب والعشاء، لمشقة الصلاة في كل وقت، بل يجب على المريض أن يصلي الصلاة في وقتها، سواء كانت مجموعة إلى غيرها مما تجمع إليه شرعًا أم لا، المهم أن لا يخرج الوقت حتى يصلي على أي حال كان؛ لقول النبي صلى الله عليه وسلم لعمران بن حصين رضي الله عنه: «صل قائما، فإن لم تستطع فقاعدًا، فإن لم تستطع فعلى جنب».

فيؤمر المريض بالصلاة قائمًا، فإن لم يستطع فقاعدًا، فإن لم يستطع فعلى جنبه، وإذا صلى قاعدًا فإنه يكون متربعًا في حال القيام والركوع، وفي حال السجود والجلوس يكون على الهيئة المعتادة هذا إن تيسر عليه وإلا جلس كيفما يتيسر له، ولا فرق بين أن يجلس مستندًا أو مُتَكِنا، أو لا مستندًا ولا متكنا.

فإن لم يستطع صَلَّى على جنبه، ويكون وجهه إلى القبلة، ويومئ برأسه في الركوع والسجود، ويكون إيماؤه في السجود أكثر.

فإن لم يستطع الإيماء بالرأس فإن كثيرًا من أهل العلم يقول: إنه يومئ بطرفه – أي: بعينه – وأما الإيماء بالإصبع كما هو مشهور بين العامة فلم أعلم له أصلا، لا في السُّنَّة ولا في كلام أهل العلم، فحينئذ فليس من المشروع أن تومئ بالأصبع، أن تحرك الأصبع عند الركوع تحنيه قليلا ثم عند السجود تحنيه أكثر؛ لأن ذلك لم يرد.

فإن لم يستطع الإيماء المشروع فإنه ينوي بقلبه: يُكَبِّرُ أولا ثم يستفتح، ثم يقرأ الفاتحة وما تيسر، ثم يكبر وينوي الركوع، ثم إذا قال: سمع الله لمن حمده ينوي الرفع، وإذا سجد ينوي السجود، وكذلك عند الرفع من السجود ينوي، وهكذا.

المهم أنه إذا عجز عن الحركة ببدنه فإنه يتحرك بقلبه، وينوي الأفعال بقلبه، فإن لم يكن عنده شعور وضاع فکره فلیس عليه صلاة، ولا يلزمه قضاء هذا هو الواجب على المريض.

أما بالنسبة للسؤال الذي سأله السائل، وأنه ترك أياما لم يصلها، فنقول: إن عليه أن يتوب إلى الله ويستغفر، وأن يقضي الصلوات التي فاتته فرضًا جميعا، ليس كما يظنه بعض العامة يصلي كل صلاة مع مثلها، بل يصليها فرضًا جميعا، ويقيم لكل فريضة ؛ لأن النبي صلى الله عليه وسلم لما جمع بين الصلاتين كان يؤذن أذانا واحدًا ويقيم لكل فريضة.