(۲۸۳۵) سوال: هنگام شخص نمازگزار در رکعت آخر در نماز جماعت چهار رکعتی وارد نماز شد آیا اول به ترتیب رکعت اول، دوم و سوم را می­خواند؟ من از نمازگزاران زیاد شنیده که آن­ها در رکعت سوم و چهارم همراه سوره­ی فاتحه سوره­­ای کوتاه را نیز می­خوانند؛ آیا این زیادت جایز است؟

جواب:

این سؤال متضمن دو مسأله است:

اول: هرگاه شخص مسبوق در رکعت چهارم وارد نماز جماعت شد باید چه کار انجام دهد؟

جواب این است که هر تعداد رکعاتی که به امام رسیده اول نمازش محسوب می­شود به دلیل فرموده­ی رسول الله ﷺ: «إذا سمعتم الإقامة فامشوا للصلاة و علیکم السکینة و الوقار، و لا تسرعوا، فما أدرکتم فصلوا، و ما فاتکم فأتموا»[۱](هرگاه صدای اقامه را شنیدید با آرامش و وقار به سمت نماز بروید و شتابان نروید. هر اندازه از نماز را که رسیدید بخوانید و هر چه از شما فوت شد را تکمیل نمایید) و این لفظ (فأتموا) تفسیر لفظ دیگری است: «و ما فاتکم فاقضوا»[۲](هر چه از شما فوت شد را کامل کنید) بیان می­دارد که منظور از قضا تکمیل نمودن است همان­طور که در لغت عرب مشهور است. و در فرموده_­ی الله À آمده: {فَقَضَاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ فِي يَوْمَيْنِ}[فصلت: ۱۲]( پس آن­ها را (به صورت) هفت آسمان در دو روز ساخت) یعنی تکمیل کرد و به پایان رساند.

از این جهت که آنچه مسبوق آن را قضا می­کند آخر نمازش است هرگاه امام را در رکعت سوم یا چهارم درک نمود و توانست سوره­ی بعد از فاتحه را بخواند انجام دهد زیرا اول نمازش است و اگر یک رکعت از نماز سه رکعتی یا چهار رکعتی رسید بعد از امام یک رکع می­خواند سپس برای تشهد اول می­نشیند سپس بلند شده و بقیه­ی نماز را انجام می­دهد. اگر نماز چهار رکعتی بود دو رکعت می­خواند و اگر سه رکعتی بود یک رکعت می­خواند.

اما مسأله­ی دوم: ذکر نمود که از برخی می­شنود که آن­ها در رکعت سوم و چهارم در نماز چهار رکعتی بعد از سوره­ی فاتحه یک سوره­ی کوتاه نیز می­خوانند و می­گوید: آیا این جایز است؟ جواب: این جایز بوده و اشکالی ندارد به خصوص زمانی که امام دو رکعت آخری را طولانی کند یا به دلیل اینکه سوره­ی فاتحه را با ترتیل بیشتری به نسبت مأموم می­خواند لذا مأموم قبل از تکمیل سوره­ی فاتحه توسط امام سوره­ی­ فاتحه را می­خواند که در این صورت بر مأموم اشکالی ندارد تا اینکه امام به رکوع می­رود سوره­ی کوتاهی را بخواند بلکه حتی برای امام و کسی که تنها نماز می­خواند اشکالی ندارد برخی اوقات در نماز ظهر و عصر در دو رکعت آخری اضافه بر سوره­­ی فاتحه بخوانند هر چند که شایسته است بیشتر اوقات در دو رکعت آخری به جز سوره­ی فاتحه نخوانند.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] تخریج آن گذشت.