(۲۷۹۵) سوال: آیا رکعت به وسیله‌‌ی رسیدن به رکوع درک می‌‌شود یا اینکه نیاز به تکرار است؟ بنابر قول پیامبر ﷺ: «لا صلاة لمن لم یقرأ بفاتحة الکتاب»(نماز کسی که سوره‌‌ی فاتحه را نخواند درست نمی‌‌شود)؟

جواب:

بدون شک درست آن چیزی است که جمهور اهل علم بر آن نظر هستند این است که انسان هرگاه امام را در رکوع درک نمود آن رکعت را درک نموده است و بر این مساله حدیث ابوبکره J دلالت می‌‌دهد هنگامی که آمد در حالی که رسول الله ﷺ در حالت رکوع بودند لذا به سرعت قبل از اینکه به صف برسد به رکوع رفت سپس در صف وارد شد هنگامی که سلام داد و پیامبر ﷺ فهمید به او فرمود: «زادک الله حرصا، ولا تَعُد»[۱](الله بر حرص و اشتیاق تو بیفزاید، اما دوباره این کار را نکن) و معلوم است که ابوبکره به سرعت رفت تا اینکه رکوع را دریابد و روایت شده که او گفته است: ترسیدم که یک رکعت از من فوت شود. و اگر این رکعت از او فوت شده بود به خاطر عدم رسیدن به سوره‌‌ی فاتحه، رسول الله ﷺ او را به قضای رکعتی که به رکوع آن رسیده امر می‌_‌نمود همان‌‌طور که رسول الله ﷺ به کسی که نمازش دچار خلل شده بود امر می‌‌نمود که خلل را در همان لحظه جبران کند و به مردی که نماز می‌‌خواند ولی در نمازش طمأنینه نبود، فرمود: «ارجع فصل فإنک لم تصل»[۲](دوباره نماز بخوان چرا که نماز نخوانده‌‌ای) لذا از آنجایی که پیامبر ﷺ به او دستور نداد که رکعتی که در آن به رکوعش رسیده را -در حالی که نیاز به بیان است- قضا کند دلالت می‌‌دهد بر اینکه آن را درک نموده است.

اما فرموده‌‌ی رسول الله ﷺ: «لا صلاة لمن لم یقرأ بفاتحة الکتاب»[۳](نماز کسی که سوره‌‌ی فاتحه را نخواند درست نمی‌‌شود) می‌‌گوییم: این عام است و با این حدیث تخصیص می‌‌یابد زیرا سنت قسمتی از آن قسمت دیگر را تخصیص می‌‌دهد و اهل علم اتفاق نظر دارند بر اینکه سنت شامل اقوال، افعال و تقریرات رسول الله ﷺ است.

همچنین می‌‌گوییم: در این جا قیامی که محل تلاوت فاتحه است را درک نکرده است لذا از آنجایی که محل تلاوت فاتحه را درک نکرده ضرورتا از او ساقط می‌‌شود زیرا محل آن فوت شده است و چیزی که محل آن فوت شده واجب نیست همان‌‌طور که به نسبت دست قطع شده است که اگر از آرنج یا بالای قطع شده باشد بر او شستن بازو واجب نیست. اگر از مفصل قطع شده باشد باید سر بازو را بشوید زیرا سر بازو داخل مفصل است.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] تخریج آن گذشت.

[۳] تخریج آن گذشت.