(۲۷۴۲) عذرهایی که تخلف از نماز جماعت را بر انسان هرچند که اذان را بشنود، مباح می‌کند، چیست؟

(۲۷۴۲) سوال: عذرهایی که تخلف از نماز جماعت را بر انسان هرچند که اذان را بشنود، مباح میکند، چیست؟ و کلمهی لا در سخن رسول الله ﷺ: «لا صلاة لجار المسجد إلا فی المسجد»[۱] چه مفهومی را میرساند؟

جواب:

اول: این حدیث ضعیف است، لذا حجتی در آن وجود ندارد، ولی حدیث دیگری که ثابت و حجت است وجود دارد: «من سمع النداء فلم یجب فلا صلاة له، إلا من عذر»[۱](کسی که اذان را شنید و اجابت نکرد، نمازش کامل نیست، مگر کسی که عذر داشته باشد) و نفی در این منظور، نفی صحت نماز نیست، بلکه نفی کامل بودن نماز است، لذا نماز کسی که اذان را میشنود، جز در مسجد کامل نمیگردد، اما این کمال واجب است و کمال مستحب نیست، چون حضور در مسجد برای نماز جماعت بر مردان واجب است، و تخلف از آن جایز نیست، ابن مسعود J میگوید: (نماز جماعت را همراه رسول الله ﷺ میخواندیم و هیچ کسی از آن تخلف نمیکرد مگر منافق یا مریض).[۲]

لذا بر هر مردی که صدای اذان را میشنود واجب است که در مسجد حاضر شده و نماز جماعت را همراه مسلمانان بخواند، مگر اینکه عذر شرعی وجود داشته باشد و از جمله عذرهای شرعی، آن چیزی است که رسول الله ﷺ ذکر نموده است: «لا صلاة بحضرة الطعام، و لا و هو یدافعه الأخبثان»[۳](هنگام حضور غذا و اینکه فردی ارادهی دفع ادرار یا مدفوع را دارد، نماز برگزار نکند)، لذا هرگاه غذای انسان حاضر شد و به آن نیاز و تعلق خاطر داشت، میتواند بنشیند و بخورد و در این صورت برای ترک جماعت عذر دارد، اما هنگامی که از خوردن فارغ شد به مسجد برود، اگر جماعت را درک کرد که همراهشان میخواند و اگر درک نکرد، معذور است.

همچنین هنگام ادرار و مدفوع که بر شخص فشار میآورند، در این حالت حاجتش را قضا میکند سپس وضو میگیرد، هر چند که مردم از مسجد خارج شوند، زیرا معذور است.

همچنین از جمله عذرها وجود باران و گل و لای است، زیرا در این حالت حاضر شدن در مسجد سخت است، لذا میتواند در خانهاش نماز بخواند و گرنه اصل بر حضور مردان برای نماز جماعت در مساجد است.

سؤال: شیخ بزرگوار! آیا مقیاس نزدیکی و دوری شنیدن است؟ به خصوص با وجود بلندگوهای امروزی که صدا از مکانهای دور شنیده میشود؟

جواب: نه! صدای اذان به نسبت اذان عادی است که بدون بلندگو باشد یا اینکه مؤذن دارای صدای بلند باشد؛ زیرا برخی اوقات صدای مؤذن ضعیف است در حالی که خانهات نزدیک مسجد است و اگر کسی دیگر اذان میگفت، آن را میشنیدی، لذا عذر به نسبت نزدیکی معمولی است که عادتا صدای اذان در آن به گوش میرسد.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] تخریج آن گذشت.

[۳] مسلم: کتاب المساجد و مواضع الصلاة، باب کراهة الصلاة بحضرة الطعام الذی یرید أکله فی الحال، شمارهی (۵۶۰).

تعداد بازدید: 2

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: ما هي الأعذار التي تبيح للإنسان التخلف عن صلاة الجماعة رغم سماعه الأذان؟ وماذا تفيد كلمة «لا» في قول الرسول صلى الله عليه وسلم: لا صلاة لجار المسجد إلا في المسجد»؟

فأجاب -رحمه الله تعالى -: أولا هذا الحديث ضعيف فلا حُجَّةَ فيه، ولكن هناك حديث آخر ثابت، وحجة وهو من سمع النداء فلم يجب فلا صلاة له، إلا من عذر»، والنفي هنا في قوله : «لا صلاة» ليس المراد به نفي الصحة، إنما المراد به نفي الكمال فلا تكمل الصلاة من سماع النداء إلا في المسجد، لكن هذا الكمال كمال واجب، وليس كمالا مستحبّا، فإن الحضور إلى المساجد لأداء صلاة الجماعة واجب على الرجال، ولا يجوز لهم التخلف عنها، قال ابن مسعود رضي الله عنه: «لقد رأيتنا وما يتخلف عنها إلا منافق معلوم النفاق، أو مريض.

فيجب على كل من سمع النداء من الرجال أن يحضر إلى المسجد ويصلي مع جماعة المسلمين، إلا أن يكون هناك عذر شرعي، ومن الأعذار الشرعية ما ذكره النبي – عليه الصلاة والسلام- في قوله الا صلاة بحضرة طعام، ولا وهو يدافعه الأخبثان»، فإذا كان الإنسان قد حضر إليه الطعام، وهو في حاجة إليه، ونفسه متعلقة به، فإن له أن يجلس ويأكل ويعذر بترك الجماعة حينئذ، فإذا فرغ من أكله ذهب إلى المسجد، إن أدرك الجماعة وإلا فهو معذور.

وكذلك من كان الأخبثان -البول والغائط – يدافعانه ويُلحان على الخروج، فإنه في هذه الحال يقضي حاجته ثم يتوضأ، ولو خرج الناس من المسجد؛ لأنه معذور.

ومن العذر أيضًا أن يكون هناك مطر ووحل، فإن في ذلك مشقة في حضور المساجد، فله أن يصلي في بيته وفي رحله، وإلا فالأصل وجوب حضور صلاة الجماعة على الرجال في المساجد.

يقول السائل: فضيلة الشيخ هل يكون مقياس القرب والبعد هو سماع الأذان؟ خاصة مع وجود مكبرات الصوت الحالية التي قد تسمع من أماكن بعيدة؟

فأجاب رحمه الله تعالى: لا، هو سماع الأذان بالنسبة للأذان المعتاد الذي ليس فيه مكبر صوت، أو كان المؤذن جهورى الصوت؛ لأنه قد يكون مؤذن ضعيف الصوت، وبيتك قريب من المسجد لو أذن غيره لسمعته، فالعذر بذلك القرب المعتاد الذي يسمع فيه النداء في العادة.