سه‌شنبه 22 ربیع‌الثانی 1447
۲۲ مهر ۱۴۰۴
14 اکتبر 2025

(۲۷۲۷) حکم تقدیم تحیة‌المسجد بر استماع اذان رادیویی هنگام ورود به مسجد

(۲۷۲۷) سوال: هنگامی که وارد مسجد شدم در حالی که در رادیو اذان می‌‌گفت و من آن را می‌‌شنیدم، آیا بهتر این است که تحیه‌‌ی مسجد را بخوانم یا اینکه به رادیو گوش دهم، هنگامی که مؤذن در شروع اذان بود و می‌‌توانم تحیه‌‌ی مسجد را بخوانم؟

جواب:

در این قضیه تفصیل وجود دارد: هنگامی که وارد مسجد شدی و مؤذن برای نماز جمعه اذان می‌‌گفت -اذانی که هنگام خطبه است- زیرا خطیب وارد شده و مؤذن شروع به اذان گفتن کرده است؛ این جا می‌‌گوییم: برای خواندن دو رکعت بشتاب و منتظر اتمام اذان نباش، زیرا فارغ شدن تو برای گوش دادن به خطبه بهتر از تبعیت از مؤذن است، چون گوش دادن به خطبه واجب بوده ولی اجابت نمودن مؤذن واجب نیست.

اما اگر اذان در غیر از این حالت بود بهتر این است که در حالت ایستاده باقی بمانی تا اینکه مؤذن را اجابت نموده و بعد از اذان دعای معروف را بخوانی: «اللهم رب هذه الدعوة التامة و الصلاة القائمة آت محمدا الوسیلة والفضیلة، وابعثه مقاما محمودا الذی وعدته، إنک لا تخلف المیعاد»[۱](بارالها!‌ای صاحب این دعوت کامل (اذان) و نمازی که هم‌‌ اکنون برگزار می‌‌شود، به محمد ﷺ وسیله (درجه‌‌ای در بهشت) و فضیلت عنایت فرما و او را طبق وعده‌‌ات به مقم محمود (شفاعت) برسان)، سپس بعد از آن تحیه‌‌ی مسجد را بخواند.


[۱] تخریج آن گذشت.

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: إذا دخلت إلى المسجد والأذان يُؤَذِّنُ في المذياع وأنا أسمعه، فهل الأولى أن أصلي تحية المسجد، أم أسمع المذياع إذا كان المؤذن في بداية الأذان وأستطيع أن أصلي تحية المسجد؟

فأجاب رحمه الله تعالى: هذا فيه تفصيل: إذا دخلت والمؤذن يؤذن لصلاة الجمعة – الأذان الذي بين يدي الخطيب-؛ لأنه قد دخل الخطيب وشرع المؤذن في الأذان، فهنا نقول : بادر بصلاة الركعتين، ولا تنتظر انتهاء المؤذن؛ لأن تَفَرُّغَكَ لسماع الخطبة أولى من متابعتك للمؤذن، حيث إن استماع الخطبة واجب، وإجابة المؤذن غير واجبة.

وأما إذا كان الأذان في غير ذلك فالأفضل أن تبقى قائما حتى تُجيب المؤذن، وتدعو بالدعاء المعروف بعد الأذان: «اللهم رب هذه الدعوة التامة والصلاة القائمة آتِ محمدًا الوَسِيلَة والفَضِيلَة وابعثه مقاما محمودا الذي وعدته، إنك لا تخلف الميعاد»، ثم بعد ذلك تأتي بتحية المسجد.

مطالب مرتبط:

(۲۷۲۲) حکم کسی که تحیه‌‌ی مسجد را در وقت مغرب نمی‌‌خواند، چیست؟

قول سؤال کننده: وقت مغرب، ظاهرا منظورش بعد از اذان مغرب است و اگر این‌‌گونه است، کسی که می‌‌نشیند از رسول الله ﷺ بنابر قولش عصیان نموده است: «إذا دخل أحدکم المسجد فلا یجلس حتی یصلی رکعتین» (هرگاه یکی از شما وارد مسجد شد، ننشیند تا اینکه دو رکعت بخواند) و این جا در غیر از وقت نهی وارد مسجد شده، اگر بنشیند در امری که معارض برای آن نیست خلاف رسول الله ﷺ کرده است. اما اگر منظور سؤال کننده به نسبت کسی است که برای نماز مغرب قبل از غروب خورشید وارد مسجد شده و نشسته، در این امر بین اهل علم بنابر حدیثی که ذکر کردیم اختلاف نظر وجود دارد: «إذا دخل أحدکم المسجد فلا یجلس حتی یصلی رکعتین» (هرگاه یکی از شما وارد مسجد شد، ننشیند تا اینکه دو رکعت بخواند)، این حدیث دارای معارض است و آن هم نهی پیامبر ﷺ از نماز خواندن بعد از نماز عصر تا غروب خورشید، برخی از علما نظرشان این است که هر کس در وقت عصر وارد مسجد شد، می‌‌نشیند و سنت تحیه‌‌ی مسجد را نمی‌‌خواند. و قول راجح این است که هر چند بعد از نماز عصر یا کمی قبل از غروب وارد مسجد شود، تحیه‌‌ی مسجد را می‌‌خواند؛ بنابر عموم فرموده‌‌ی رسول الله ﷺ: «إذا دخل أحدکم المسجد فلا یجلس حتی یصلی رکعتین» (هرگاه یکی از شما وارد مسجد شد، ننشیند تا اینکه دو رکعت بخواند)، همچنین رسول الله ﷺ در روز جمعه خطبه می‌‌کردند در همین هنگام مردی وارد شد و نشست، رسول الله ﷺ به او فرمود: فلانی! آیا نماز خواندی؟ گفت: خیر! فرمود: بلند شو و دو رکعت سبک بخوان. حال که انسان امر شده حتی در حالت خطبه‌‌ای که سکوت هنگام آن واجب است، ننشیند مگر اینکه دو رکعت بخواند، پس زمانی که در غیر از این حالت وارد مسجد شود، چگونه است؟ همچنین حدیث: «إذا دخل أحدکم المسجد فلا یجلس حتی یصلی رکعتین» (هرگاه یکی از شما وارد مسجد شد، ننشیند تا اینکه دو رکعت بخواند)، حدیث محکم است و خاص نشده است، بلکه عمومیتش محفوظ است، اما حدیث نهی از نماز بعد از نماز عصر خاص چیزهایی است که کسی که تحیه‌‌ی مسجد را در این وقت منع نموده تایید می‌‌شود، لذا زمانی که با احادیثی دیگر یا با حالات مشخص خاص شده، دلالت می‌‌دهد بر اینکه غیر محفوظ است و عام غیر محفوظ اصولی‌‌ها در آن اختلاف نموده‌‌اند: آیا عمومیت آن به عنوان حجت باقی می‌‌ماند یا خیر؟ و صحیح این است که در غیر از آن چیزهایی که خاص شده به عنوان حجت باقی می‌‌ماند ولی عمومیت آن بر خلاف عام محفوظ ضعیف است. در هر حال قول راجح در مسأله‌‌ی نماز در اوقات نهی این است که هر نمازی که دارای سبب باشد مانند: داخل شدن به مسجد، سنت وضو، استخاره در آن چه قبل از خروج وقت نهی فوت می‌‌شود و... نهیی در آن وجود ندارد و این ترجیح شیخ الاسلام ابن تیمیه ، مدهب شافعی و یکی از روایات از امام احمد است.

ادامه مطلب …

(۲۷۲۳) حکم خواندن تحیه‌‌ی مسجد قبل و بعد از اذان مغرب چیست؟

تحیه‌‌ی مسجد هنگام غروب یا در وقت دیگر از اوقات نهی بنابر قول راجح از اقوال علما جایز است...

ادامه مطلب …

(۲۷۱۸) آیا دو رکعت تحیه‌‌‌‌ی مسجد واجب است؟

تحیه‌‌ی مسجد هنگامی که انسان وارد مسجد می‌‌شود در حالی که وضو دارد، سنت مؤکده است...

ادامه مطلب …

(۲۷۱۷) حکم ترکیب تحیة‌المسجد با سنت قبلیه‌ی ظهر

تحیه‌‌ی مسجد در ضمن این چهار رکعت است، به این معنا که هرگاه راتبه را خواندی تو را از خواندن تحیه‌‌ی مسجد کفایت می‌‌کنند...

ادامه مطلب …

(۲۷۲۶) حکم تحیة‌المسجد بر استماع خطبه در صورت ورود در اثنای خطبه‌ی جمعه

بنشین و به خطبه گوش بده و تحیه‌‌ی مسجد نخوان، زیرا برای وضو خارج شدی و زود برگشتی و کسی که به خاطر حاجت به نیت زود برگشتن از مسجد خارج می‌‌شود، وقتی برگشت از او خواسته نمی‌‌شود که تحیه‌‌ی مسجد را بخواند...

ادامه مطلب …

(۲۷۱۹) حکم تحیة‌المسجد در اوقات نهی‌شده پس از نماز صبح و عصر

بله! هرگاه بعد از نماز عصر قبل از غروب خورشید و بعد از نماز صبح قبل از طلوع خورشید وارد مسجد شدی، دو رکعت نماز بخوان؛ زیرا دو رکعت نماز هنگام ورود به مسجد نماز دارای سبب است و هر نمازی که دارای سبب باشد، در اوقات نهی خوانده می‌‌شود...

ادامه مطلب …

کُتُب سِتّة:  شش کتاب اصلی احادیث اهل سنت و جماعت:

صحیح بخاری
صحیح مسلم
سنن ابو داود
جامع ترمذی
سنن نسائی
سنن ابن ماجه