(۲۷۲۲) حکم کسی که تحیه‌‌ی مسجد را در وقت مغرب نمی‌‌خواند، چیست؟

(۲۷۲۲) سوال: حکم کسی که تحیه‌‌ی مسجد را در وقت مغرب نمی‌‌خواند، چیست؟

جواب:

قول سؤال کننده: وقت مغرب، ظاهرا منظورش بعد از اذان مغرب است و اگر این‌‌گونه است، کسی که می‌‌نشیند از رسول الله ﷺ بنابر قولش عصیان نموده است: «إذا دخل أحدکم المسجد فلا یجلس حتی یصلی رکعتین»[۱](هرگاه یکی از شما وارد مسجد شد، ننشیند تا اینکه دو رکعت بخواند) و این جا در غیر از وقت نهی وارد مسجد شده، اگر بنشیند در امری که معارض برای آن نیست خلاف رسول الله ﷺ کرده است.

اما اگر منظور سؤال کننده به نسبت کسی است که برای نماز مغرب قبل از غروب خورشید وارد مسجد شده و نشسته، در این امر بین اهل علم بنابر حدیثی که ذکر کردیم اختلاف نظر وجود دارد: «إذا دخل أحدکم المسجد فلا یجلس حتی یصلی رکعتین»[۲](هرگاه یکی از شما وارد مسجد شد، ننشیند تا اینکه دو رکعت بخواند)، این حدیث دارای معارض است و آن هم نهی پیامبر ﷺ از نماز خواندن بعد از نماز عصر تا غروب خورشید، برخی از علما نظرشان این است که هر کس در وقت عصر وارد مسجد شد، می‌‌نشیند و سنت تحیه‌‌ی مسجد را نمی‌‌خواند.

و قول راجح این است که هر چند بعد از نماز عصر یا کمی قبل از غروب وارد مسجد شود، تحیه‌‌ی مسجد را می‌‌خواند؛ بنابر عموم فرموده‌‌ی رسول الله ﷺ: «إذا دخل أحدکم المسجد فلا یجلس حتی یصلی رکعتین»[۳](هرگاه یکی از شما وارد مسجد شد، ننشیند تا اینکه دو رکعت بخواند)، همچنین رسول الله ﷺ در روز جمعه خطبه می‌‌کردند در همین هنگام مردی وارد شد و نشست، رسول الله ﷺ به او فرمود: فلانی! آیا نماز خواندی؟ گفت: خیر! فرمود: بلند شو و دو رکعت سبک بخوان. [۴]حال که انسان امر شده حتی در حالت خطبه‌‌ای که سکوت هنگام آن واجب است، ننشیند مگر اینکه دو رکعت بخواند، پس زمانی که در غیر از این حالت وارد مسجد شود، چگونه است؟

همچنین حدیث: «إذا دخل أحدکم المسجد فلا یجلس حتی یصلی رکعتین»[۵](هرگاه یکی از شما وارد مسجد شد، ننشیند تا اینکه دو رکعت بخواند)، حدیث محکم است و خاص نشده است، بلکه عمومیتش محفوظ است، اما حدیث نهی از نماز بعد از نماز عصر خاص چیزهایی است که کسی که تحیه‌‌ی مسجد را در این وقت منع نموده تایید می‌‌شود، لذا زمانی که با احادیثی دیگر یا با حالات مشخص خاص شده، دلالت می‌‌دهد بر اینکه غیر محفوظ است و عام غیر محفوظ اصولی‌‌ها در آن اختلاف نموده‌‌اند: آیا عمومیت آن به عنوان حجت باقی می‌‌ماند یا خیر؟ و صحیح این است که در غیر از آن چیزهایی که خاص شده به عنوان حجت باقی می‌‌ماند ولی عمومیت آن بر خلاف عام محفوظ ضعیف است.

در هر حال قول راجح در مسأله‌‌ی نماز در اوقات نهی این است که هر نمازی که دارای سبب باشد مانند: داخل شدن به مسجد، سنت وضو، استخاره در آن چه قبل از خروج وقت نهی فوت می‌‌شود و… نهیی در آن وجود ندارد و این ترجیح شیخ الاسلام ابن تیمیه O، مدهب شافعی و یکی از روایات از امام احمد O است.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] تخریج آن گذشت.

[۳] تخریج آن گذشت.

[۴] تخریج آن گذشت.

[۵] تخریج آن گذشت.

تعداد بازدید: 0

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: ما حكم من لا يؤدي تحية المسجد وقت المغرب؟

فأجاب رحمه الله تعالى قول السائل وقت المغرب، ظاهره أنه بعد أذان المغرب، وإذا كان كذلك فإن الجالس عاص لرسول الله صلى الله عليه وسلم؛ لقول رسول الله صلى الله عليه وسلم: «إذا دخل أحدكم المسجد فلا يجلس حتى يصلي ركعتين» وهنا دخل المسجد في غير وقت نهي، فإذا جلس فقد عصى رسول الله صلى الله عليه وسلم في أمر لا معارض له.

أما إن كان مراد السائل من حضر لصلاة المغرب قبل غروب الشمس وجلس، فإن هذا أمر مُختلفٌ فيه بين أهل العلم، بناء على أن الحديث الذي ذكرنا: «إذا دخل أحدكم المسجد فلا يجلس حتى يصلي ركعتين»، له معارض، وهو: نهي النبي صلى الله عليه وسلم عن الصلاة بعد العصر حتى تغرب الشمس، فيرى بعض العلماء أن من دخل المسجد وقت العصر فإنه يجلس ولا يصلي تحية المسجد. والراجح أنه يصلي تحية المسجد ولو دخل بعد العصر، ولو دخل قبيل الغروب؛ لعموم قول الرسول عليه الصلاة والسلام: «إذا دخل أحدكم المسجد فلا يجلس حتى يصلي ركعتين، بل إنه دخل رجل ورسول الله صلى الله عليه وسلم يخطب يوم الجمعة فجلس، فقال: «أصليت»؟ قال: لا. قال: «قم فصل ركعتين وتجوز فيها»، فإذا كان الإنسان مأمورًا حتى في حال الخطبة التي يجب الإنصات لها ألا يجلس حتى يصلي، فما بالك بما إذا دخل في غير هذه الحال؟

ثم إن حديث: «إذا دخل أحدكم المسجد فلا يجلس حتى يصلي ركعتين» هو حديث محكم لم يُخصَّص، بل عمومه ،محفوظ، وأما حديث النهي عن الصلاة بعد العصر فإنه حديث مخصوص بأشياء يُقر بها من مَنَعَ تحية المسجد في هذا الوقت، فإذا كان مخصوصا بأحاديث، أو بأحوال معينة دل على أنه عام غير محفوظ، والعام غير المحفوظ اختلف الأصوليون هل يبقى عمومه حجة أو لا؟ والصحيح أنه يبقى حجة فيما عدا التخصيص، ولكن عمومه يكون ضعيفًا، بخلاف العام المحفوظ.

وعلى كل حال القول الراجح في مسألة الصلاة في أوقات النهي، أن كل صلاة لها سبب كدخول المسجد، وسنة الوضوء، والاستخارة فيما يفوت قبل خروج وقت النهي، وغير ذلك، فإنه ليس عنها نهي، وهذا اختيار شيخ الإسلام ابن تيمية، ومذهب الشافعي، وإحدى الروايتين عن الإمام أحمد -رحمهم الله-.