(۲۵۷۴) سنت‌‌های رواتب نماز در مسجد و خارج مسجد کدام هستند؟

(۲۵۷۴) سوال: سنت‌‌های رواتب نماز در مسجد و خارج مسجد کدام هستند؟

جواب:

سنت‌‌های راتنبه‌‌ی تابع نماز، دوازده رکعت هستند: چهار رکعت قبل از ظهر با دو سلام، دو رکعت بعد از آن، دو رکعت بعد از مغرب، دو رکعت بعد از عشا و دو رکعت قبل از نماز صبح، این‌‌ دوازده رکعت: شش رکعت در ظهر، دو رکعت در مغرب، دو رکعت در عشا و دو رکعت در صبح.

و مؤکدتر از همه، سنت صبح است، زیرا پیامبر ﷺ نه در سفر و نه در غیر سفر آن را ترک نکردند، بلکه حتی زمانی که از نماز صبح در سفر همراه اصحاب به خواب رفتند و بعد از بالا آمدن خورشید بیدار شدند و از جایی که در آن خواب رفتند به جای دیگری رفتند سپس به بلال J امر نمود که اذان گفته سپس همه راتبه‌‌ی صبح را خواندند، سپس نماز صبح را همانطور که هر روز می‌‌خواند برای آن‌‌ها خواند. [۱] لذا پیامبر ﷺ آن را بعد از فوت شدن وقت آن در سفر قضا نمودند و این دلالت بر اهمیت و تاکید آن می‌‌دهد و از پیامبر ﷺ ثابت است که فرمود: «رکعتا الفجر خیر من الدنیا و ما فیها»[۲](دو رکعت سنت قبل از نماز صبح از دنیا و آنچه در دنیا است، بهتر است)، منظور سنت قبل از نماز صبح است. حال اگر آن را قبل از نماز فجر درک نمود، امری مطلوب است، اما اگر وارد شد و امام شروع به خواندن نماز صبح کرده بود، آن را بعد از نماز قضا نماید، یا اینکه آن را تا بالا امدن خورشید به اندازه‌‌ی یک نیزه به تاخیر بیندازد، این سنت‌‌های رواتب تابع نمازهای فرض بودند.

اما سخن سؤال کننده: آیا در مسجد یا غیر از مسجد؟ می‌‌گوییم: بهتر است که این نوافل را در خانه‌‌ات بخوانی، زیرا همه‌‌ی سنت‌‌ها بهتر است که انسان آن را در خانه‌‌اش بخواند، بنابر فرموده‌‌ی رسول الله ﷺ: «أفضل صلاة المرء فی بیته إلا المکتوبة»[۳](برترین نماز شخص در خانه‌‌اش است به جز نماز فرض. ) و رسول الله ﷺ نماز شب، سنت وتر و سنت‌‌های رواتب را در خانه‌‌ می‌‌خواند و جز هنگام اقامه‌‌ی نماز برای نماز فرض نمی‌‌آمدند.

به همین دلیل در حق امام مشروع است که در خانه‌‌اش باقی مانده و رواتب را بخواند و به مسجد نرود مگر زمانی که نماز اقامه شود، همچنین در روز جمعه برای نماز جمعه حاضر نشود مگر زمانی که برای خطبه نمودن بیاید.

اما گمان برخی مردم که برای امام سنت است که زودتر بیاید تا فضیلت زود آمدن نصیبش شود، این صحیح نیست، رسول الله ﷺ به مسجد جز هنگام خطبه نمی‌‌آمد و زودتر نمی‌‌آمدند.

حال اگر کسی بگوید: آیا سنت نیست که قیام رمضان در مسجد باشد؟ می‌‌گوییم: بله! اما این استثنا است، به همین دلیل می‌‌گوییم: این مساله از نوافل استثنا می‌‌شود، یعنی بهتر است که قیام رمضان در مساجد خوانده شود.

دوم: نماز کسوف-بنابر قولی که سنت است- بهتر است که در مسجد خوانده شود و اینکه در مساجد جامع باشد نه در همه‌‌ی مساجد، زیرا پیامبر ﷺ مردم را در یک مکان جمع نمود، اما اگر دانستیم که این کار بر مردم سخت است یا اینکه مردم عادت نموده که هر جماعتی در محله‌‌ی خودش نماز بخواند، اشکالی ندارد که در هر محله‌‌ای نماز خوانده شود و نماز کسوف را ترک نکنند.

سوم: نماز استسقاء سنت است، اما با این وجود، سنت است که در اجتماع در مصلای عید خوانده شود، لذا همه‌‌ی این‌‌ها استثنا بودند.

اگر کسی بگوید: آیا بهتر است سنت در خانه شود حتی اگر در مکه باشد؟ می‌‌گوییم: بله! حتی در مکه و در مدینه بهتر است که سنت‌‌ها را در خانه‌‌ات بخوانی، زیرا پیامبر ﷺ فرمود: «أفضل صلاة المرء فی بیته إلا المکتوبة» با این وجود فرموده: «صلاة فی مسجدی هذا خیر من ألف صلاة فیما سواه، إلا المسجد الحرام مسجد الکعبة»[۴](یک نماز در مسجد من بهتر از هزار نماز در دیگر مساجد است مگر مسجد الحرام یا مسجد کعبه) و آنچه برخی گمان می‌‌کنند که در مکه بهتر است که نوافل در مسجد الحرام خوانده شود فضیلت آن بیشتر است، این گمان اشتباه است، زیرا حدیث رسول الله ﷺ عام است، اما اگر مثلا برای نماز به مکه رفت و تحیه‌‌ی مسجد را خواند و دوست داشت که هرچقدر دوست دارد نافله بخواند، این کار پسندیده و در آن خیر زیادی است.

[۱] مسلم: کتاب المساجد و مواضع الصلاة، باب قضاء الصلاة الفائتة، واستحباب تعجیل قضائها، شمارهی (۶۸۱).

[۲] تخریج آن گذشت.

[۳] تخریج آن گذشت.

[۴] بخاری: کتاب الجمعة، باب فضل الصلاة فی مسجد مکة و مدینة، شمارهی (۱۱۹۰)، و مسلم: کتاب الحج، باب فضل الصلاة بمسجدی مکة و مدینة، شمارهی (۱۳۹۴).

تعداد بازدید: 1

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: ما هي سنن رواتب الصلاة في المسجد وخارج المسجد؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: السنن الرواتب التابعة للصلاة اثنتا عشرة ركعة أربع قبل صلاة الظهر بتسليمتين وركعتان بعدها، وركعتان بعد المغرب، وركعتان بعد العشاء، وركعتان قبل الفجر هذه اثنتا عشرة: ست في الظهر، واثنتان في المغرب، واثنتان في العشاء، واثنتان في الفجر.

وأوكد هذه الرواتب سنة الفجر ، فإن النبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلم – لم يكن يتركها حَضَرًا ولا سَفَرًا، بل لما نام عن صلاة الفجر في السفر، ولم يستيقظ هو وأصحابه إلا بعد أن ارتفعت الشمس، وارتحلوا من مكانهم الذي أدركهم النوم فيه، ثم نزلوا أمر بلالا فأذن ثم صَلَّى الناس راتبة الفجر، ثم صلى بهم الفجر كما كان يصليها كل يوم، فقضاها النبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلم- بعد فوتها في السفر، فدل ذلك على أهميتها وآكديتها، وقد ثبت عنه صلى الله عليه وعلى آله وسلم أنه قال: «ركعتا الفجر خير من الدنيا وما فيها»، يعني بذلك سنة الفجر، فإن أدركتها قبل صلاة الفجر فهذا هو المطلوب، وإن دخلت والإمام قد شرع في صلاة الفجر فاقضها بعد الصلاة، أو أَخْرُهَا حتى ترتفع الشمس قِيدَ رُمْحٍ، هذه هي السنن الرواتب التابعة للمكتوبات.

وأما قول السائل: في المسجد أو غيره؟ فإننا نقول: الأفضل أن تصلي هذه الرواتب في بيتك؛ لأن جميع التطوعات الأفضل أن يصليها الإنسان في بيته؛ لقول النبي – صلى الله عليه وعلى آله وسلم-: «أفضل صلاة المرء في بيته إلا المكتوبة»، وكان – صلى الله عليه وعلى آله وسلم- يصلي صلاة الليل في بيته، والوتر في بيته، والرواتب في بيته ولا يحضر للصلاة المكتوبة إلا عند الإقامة.

ولهذا كان المشروع في حق الإمام أن يبقى في بيته يصلي الرواتب، ولا يحضر للمسجد إلا عند إقامة الصلاة، وكذلك في الجمعة لا يحضر لصلاة الجمعة إلا إذا جاء ليخطب.

وأما ظن بعض الناس أنه يُسَنُّ للإمام في الجمعة أن يتقدم لينال فضيلة التقدم، فإن هذا ليس بصحيح، فهذا النبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلم – كان لا يأتي إلا للخطبة فقط ولا يتقدم.

فإن قال قائل: أليس يُسَنُّ في قيام رمضان أن تكون في المساجد؟ قلنا: بلى، ولكن هذا مستثنى، ولهذا نقول: يستثنى من النوافل هذه المسألة، أي: قيام رمضان، فإن الأفضل أن يكون في المساجد.

ثانيا: صلاة الكسوف على القول بأنها سُنَّةٌ- الأفضل أن تكون في المسجد، والأفضل أيضًا في صلاة الكسوف أن تقام في الجوامع، لا في كل مسجد؛ لأن النبي صلى الله عليه وسلم جمع الناس في مكان واحد، لكن إذا عَلِمْنَا أَنه قد يَشُقُ على الناس، أو كان من عادة الناس أن يصلي كل جماعة حي في حيه، فلا حرج أن يصلي كل حي في حيه، ولا يتركون صلاة الكسوف.

ثالثًا: صلاة الاستسقاء سُنَّة، ومع ذلك يُسَنُّ الاجتماع إليها في مصلى العيد، فهذه مستثنيات.

فإن قال قائل: هل الأفضل التطوع في البيت حتى في مكة؟ قلنا: نعم، حتى في مكة الأفضل أن تصلي النوافل في بيتك، وحتى في المدينة الأفضل أن تصلي النوافل في البيت؛ لأن النبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلم- قال: «أفضل صلاة المرء في بيته إلا المكتوبة»، مع أنه قال: «صلاة في مسجدي هذا خير من ألف صلاة فيما سواه، إلا المسجد الحرام مسجد الكعبة»، وما ظنه بعض الناس من أن الأفضل في مكة أن تُصَلَّى النوافل في المسجد الحرام فهذا خطأ؛ لأن حديث الرسول -عليه الصلاة والسلام عام، لكن إذا تقدمت للصلاة مثلا في مكة، وصليت تحية المسجد، وأحببت أن تصلي ما أحببت من النوافل فهذا طيب وفيه خير كثير.