(۲۳۶۲) سوال: حکم کسی بر پیشانی‌اش، لباس یا عمامه یا دستمال سر یا مانند آن از لباس باشد و نماز بخواند چیست؟ و این لباس موضع سجده را می‌پوشاند؛ آیا در این حالت نماز صحیح است؟

جواب:

در صحیحین از حدیث ابن عباس J ثابت است که رسول الله ﷺ فرموده است: «أُمِرْنا أَنْ نسْجُدَ عَلَى سَبْعَةِ أَعْظُمٍ: عَلَى الْجَبْهَةِ – وَأَشَارَ بِيَدِهِ عَلَى أَنْفِهِ – وَالْيَدَيْنِ، وَالرُّكْبَتَيْنِ، وَأَطْرَافِ الْقَدَمَيْنِ»[۱] (مأمور شدیم که بر هفت استخوان سجده کنیم: بر پیشانی (و با دست به بینی خویش اشاره کرد تاحد پیشانی را نشان دهد) و بر دو دست و بر دو زانو و سر انگشتان دو پا) و سجده کردن بر این مواضع هفتگانه رکن است و نماز بدون آن صحیح نیست ولی مشخص است که بعضی از این اعضا در هر حال پوشیده است: مثل زانوها که در نماز پوشیده است و خیلی نادر است که نماز‌گزار زانوهایش نمایان باشد و صورت و دو کف دست غالبا بدون حائل به موضع سجود مباشرت دارد اما پاها گاهی در جوراب یا خف یا دمپایی قرار دارد و در این صورت انگشتان پا با مستقیم با موضع سجود برخورد نمی‌کند و گاهی که با پای برهنه نماز می‌خواند مستقیم با موضع سجود برخورد می‌کند  پس صورت باقی می‌ماند و صورت همانطور که معلوم است مخصوصا به نسبت مردان دائما یا غالبا نمایان است و برای نماز‌گزار این امکان وجود دارد که پیشانی‌اش را به موضعش بگذارد ولی اگر نیازی باشد که حائلی بین آن قرار بگیرد مشکلی ندارد و انس بن مالک J  می‌فرماید: «كُنَّا نُصَلِّي مَعَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي شِدَّةِ الْحَرِّ، فَإِذَا لَمْ يَسْتَطِعْ أَحَدُنَا أَنْ يُمَكِّنَ وَجْهَهُ مِنَ الْأَرْضِ بَسَطَ ثَوْبَهُ فَسَجَدَ عَلَيْهِ»[۲] (با پیامبر یک در گرمای سخت نماز می‌گزاردیم و هرگاه یکی از ما نمی‌توانست روی خویش را بر زمین بگزارد جامه‌اش را می‌گسترد و بر آن سجده می‌کرد) لذا اگر نماز‌گزار با گذاشتن پیشانی‌اش بر روی زمین مشقتی برایش به وجود می‌آید با قرار دادن چیزی بر روی زمین یا بر پیشانی‌اش قرار دهد مشکلی ندارد یا بر قسمتی از لباسش یا عمامه‌اش یا دستمال سرش سجده کند ولی هنگامی که بر قسمتی از عمامه‌اش سجده می‌کند توجه داشته باشد هنگامی که با عمامه که بین پیشانی‌اش و موضع سجده قرار دارد مانع رسیدن بینی به موضع سجده نشود.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] رواه البخاری (۱۲۰۸) و مسلم (۶۲۰).