(۲۳۲۷) سوال: تهلیلی که بعد از نماز مغرب و فجر گفته میشود چیست؟
جواب:
ذکر بعد از نمازها، الله À به آن در این قولش امر کرده است: {فَإِذَا قَضَیۡتُمُ ٱلصَّلَوٰةَ فَٱذۡكُرُوا۟ ٱللَّهَ قِیَـٰمࣰا وَقُعُودࣰا وَعَلَىٰ جُنُوبِكُمۡۚ} [سوره النساء: ۱۰۳] (پس چون نماز را به پایان رساندید، الله را ایستاده، و نشسته و بر پهلوی خویش (خوابیده) یاد کنید) و این ذکری که الله À بدان به صورت مجمل امر کرده است و رسول الله ﷺ آن بیان کرده است پس هنگامی که سلام دادی میگویی: أستغفر الله، أستغفر الله، أستغفر الله اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلَامُ وَمِنْكَ السَّلَامُ، تَبَارَكْتَ ذَا الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ، لا اله الا الله و حده لا شريك له و له الملك و له الحمد و هو علي كل شيء قدير،لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، وَلَا نَعْبُدُ إِلَّا إِيَّاهُ، لَهُ النِّعْمَةُ، وَلَهُ الْفَضْلُ، وَلَهُ الثَّنَاءُ الْحَسَنُ، لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ، اللَّهُمَّ لَا مَانِعَ لِمَا أَعْطَيْتَ، وَلَا مُعْطِيَ لِمَا مَنَعْتَ، وَلَا يَنْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْكَ الْجَدُّ.
و با آنچه از رسول الله ﷺ وارد شده است الله را تسبیح گوی که آن ۳۳ سبحان الله، ۳۳ الحمدلله و۳۳ بار الله اکبر است که در بار صدم آن میگویی: لا اله الا الله و حده لا شريك له و له الملك و له الحمد و هو علي كل شيء قدير[۱] و فرقی نمیکند که که را به صورت مجموعه بگویی: سبحان الله، و الحمدلله، والله اکبر یا این که هر کدام را به تنهایی بگویی: سبحان الله، سبحان الله، سبحان الله تا این که ۳۳ بار تکمیل شود، الحمدلله، الحمدلله، الحمدلله تا این که ۳۳ بار تکمیل شود، الله اکبر، الله اکبر، الله اکبر تا این که ۳۳بار تکمیل شود و خاتمهی آن را با این باشد: لا اله الا الله وحده لا شریک له، له الملک و له الحمد و هو علی کل شیء قدیر.
و همچنین جایز است که بجای ۳۳ بار ۱۰ سبحان الله، الحمدلله و الله اکبر بگویی یعنی: سبحان الله، سبحان الله، سبحان الله تا ۱۰ بار و الحمدلله، الحمدلله، الحمدلله تا ۱۰ بار و الله اکبر، الله اکبر، الله اکبر تا ۱۰ بار که میشود ۳۰ و این نیز در سنت وارد شده است.
و همچنین آنچه در سنت آمده است این که: سبحان الله، الحمدلله، لا إله الا الله و الله اکبر را ۲۵ بار بگویی که جمع آن ۱۰۰ شود پس هر نوعی از اینها که با آن تسبیح بگوید جایز است زیرا که قاعدهی شرعی وجود دارد که اگر عبادات بر وجوه متنوعی وارد شود انجام همهی آنها جایز است و بلکه سنت است که همهی وجوه را هر بار یکی بجا آورد تا این که انسان تمام آن وجوهی که در سنت آمده است را بجا آورده باشد.
این اذکاری که گفتم در نمازهای مغرب، فجر، ظهر، عصر و عشا عام است ولی در مغرب و فجر ۱۰ بار تهلیل به آن زیاد میشود و همچنین ۷ بار بگوید: ربِّ أجرني من النار.
[۱] تخریج آن گذشت.