(۲۱۸۵) سوال: هنگامی که انسان در نماز جهری را به صورت تنهایی می‌خواند آیا قرائت را جهری می‌خواند یا مخیر است؟ زیرا که بسیاری از مردم را دیده‌ام که وقتی تنهایی نماز می‌خوانند نیز آن را به جهر می‌خوانند جزاکم الله خیرا.

جواب:

علما می‌گویند: اگر انسان در شب نماز را به تنهایی می‌خواند اختیار دارد که قرائت را به جهر یا سرّ بخواند ولی اگر کسی همراه او نماز می‌خواند باید به صورت جهری بخواند و دلیل آن حدیث حذیفة بن الیمان J است که می‌فرماید: «صَلَّيْتُ مَعَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ذَاتَ لَيْلَةٍ، فَافْتَتَحَ الْبَقَرَةَ، فَقُلْتُ : يَرْكَعُ عِنْدَ الْمِائَةِ، ثُمَّ مَضَى، فَقُلْتُ : يُصَلِّي بِهَا فِي رَكْعَةٍ، فَمَضَى، فَقُلْتُ : يَرْكَعُ بِهَا، ثُمَّ افْتَتَحَ النِّسَاءَ فَقَرَأَهَا، ثُمَّ افْتَتَحَ آلَ عِمْرَانَ، فَقَرَأَهَا يَقْرَأُ مُتَرَسِّلًا ؛ إِذَا مَرَّ بِآيَةٍ فِيهَا تَسْبِيحٌ سَبَّحَ، وَإِذَا مَرَّ بِسُؤَالٍ سَأَلَ، وَإِذَا مَرَّ بِتَعَوُّذٍ تَعَوَّذَ، ثُمَّ رَكَعَ»[۱] (شبی با رسول الله ﷺ نماز خواندم ایشان (پس از خواندن سوره‌ی فاتحه) با قرائت سوره‌ی بقره شروع کرد، گفتم: اگر صد آیه قرائت کند به رکوع می‌رود سپس به تلاوت ادامه داد تا این که با خود گفتم: سوره‌ی بقره را در دو رکعت می‌خواند؛ دیدم که باز ادامه داد، گفتم: بعد از پایان سوره به رکوع می‌رود. سپس سوره‌ی نساء را قرائت کرد و بعد از آن به قرائت آل‌عمران پرداخت و آن سوره‌ها را با تأنی می‌خواند و عجله‌ای در کار نبود، هر گاه آیه‌ای را قرائت می‌کرد که در آن تسبیح پروردگار بوده سبحان الله می‌گفت و وقتی به آیه‌ی درخواست و طلب می‌رسید از خداوند درخواست می‌نمود و چون به آیه پناه چستن می‌رسید به الله À پناه می‌برد بعد از آن رکوع کرد) و این دلالت بر این می‌دهد که رسول الله ﷺ آن را به جهر می‌خوانده است و اگر اینگونه نبود حذیفه J بر آنچه که هنگام آیات رحمت، آیات عذاب و آیات تسبیح آگاه نبود هنگامی که آیات تسبیح را تلاوت می‌نمود تسبیح می‌گفت و در اینجا دو اشکال در این حدیث وجود دارد:

اشکال اول: آیا نماز تهجد را به صورت جماعتی خواندن مشروع است یا نه؟ و در جواب به این اشکال گفته می‌شود: اگر به صورت همیشگی خوانده شود مشروع نیست ولی گاهی اوقات اشکال ندارد و رسول اللهﷺ  با حذیفهJ همانطور که در حدیث آمده است نماز خواند و بار دیگر با ابن عباس J خوانده و بار دیگر با ابن مسعود J خوانده است ولی آن را سنتی راتب نگرفته است و آن مشروع نمی‌باشد مگر در قیام رمضان پس اگر گاهی اوقات تهجد به صورت جماعتی خوانده شود اشکالی ندارد و سنت می‌باشد اما این که بعضی از جوانانی که در یک مکان ساکن هستند هر شب تهجد را به صورت جماعتی می‌خوانند این خلاف سنت می‌باشد‌.

اشکال دوم: در حدیث حذیفه J رسول الله ﷺ سوره‌ی نساء را بعد از بقرة می‌خواند سپس آل عمران می‌خواند و مصحفی که الان در دست ما می‌باشد آل عمران بعد از بقرة و نساء بعد از آل عمران می‌باشد پس این چگونه می‌باشد؟ در جواب این می‌گوییم: امر اینگونه استقرار پیدا کرده است که آل عمران بعد از بقرة است و برای همین احادیثی که در بیان فضائل قرآن به جمع بقرة و آل عمران می‌آید مثل قول رسول الله ﷺ می‌فرماید: «اقْرَءُوا الزَّهْرَاوَيْنِ : الْبَقَرَةَ وَسُورَةَ آلِ عِمْرَانَ ؛ فَإِنَّهُمَا تَأْتِيَانِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ كَأَنَّهُمَا غَمَامَتَانِ، أَوْ كَأَنَّهُمَا غَيَايَتَانِ ، أَوْ كَأَنَّهُمَا فِرْقَانِ مِنْ طَيْرٍ صَوَافَّ ، تُحَاجَّانِ عَنْ أَصْحَابِهِمَا»[۲] (زهراوین (سوره بقره و آل عمران) را بخوانید: آن دو در روز قیامت به شکل دو ابر یا دو سایه‌بان یا دو دسته از پرندگان صف بسته هویداً می‌شوند و با حجت و برهان شفاعت یاران خویش را می‌کنند) لذا امر بر ترتیبی که مصحف بر آن است استقرار یافت.

[۱] رواه مسلم (۷۷۲).

[۲] رواه مسلم (۸۰۴).