(۱۵۵۵) حکم آموزش قرآن بدون وضو در صورت نبود آب برای طهارت در مدارس روستایی

(۱۵۵۵) سوال: در مدرسه‌ای دور از روستا کار می‌کنم و قرآن کریم را به دانش‌آموزان می‌آموزم اما در این مدرسه یا در نزدیکی آن، آبی برای وضو گرفتن وجود ندارد در حالی که الله B می‌فرماید: {لا يَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ} [الواقعة: ۷۹] : (فقط افراد پاک به آن دست می‌زنند). در این حالت چه کاری باید انجام دهم؟

جواب:

اگر در مدرسه یا نزدیکی آن، آب وجود نداشت، باید به دانش‌آموزان اعلام شود که حتما در خانه وضو بگیرند و با وضو حاضر شوند زیرا فقط شخصی که طهارت و وضو دارد می‌تواند به قرآن دست بزند؛ به دلیل حدیث عمرو ابن حزم که رسول الله ﷺ برایش نوشت و فرمود: «أن لا يَمَسَّ القرآنَ إلا طَاهِرٌ»[۱] : (هیچ کس غیر از شخصی که طهارت و وضو دارد، نباید قرآن را لمس کند). منظور از طاهر در این حدیث، کسی است که حَدَث را از خود دور نموده است؛ به دلیل فرموده‌ی الله B در آیه‌ی وضو، غسل و تیمم که می‌فرماید: {مَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَلَكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَلِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ} [المائدة: ۶] : (الله نمى‏خواهد شما را به سختی دچار کند بلکه مى‏خواهد شما را پاك نماید و نعمتش را بر شما کامل گرداند تا شکرگزار او باشید). عبارت {لِيُطَهِّرَكُمْ} دلیلی بر این است که قبل از انجام طهارت، طهارت برای انسان حاصل نمی‌شود لذا جایز نیست هیچ کسی قرآن را لمس کند مگر این که طهارت و وضو داشته باشد.

برخی علما جایز دانسته‌اند که کودکان، بدون وضو به قرآن دست بزنند؛ زیرا نیاز دارند که برای تلاوت قرآن به آن دست بزنند و از وضو نیز درک درستی ندارند و آن را به خوبی نمی‌دانند؛ اما بهتر است که دانش‌آموزان را به وضو گرفتن امر کنید تا این که با وضو به قرآن دست بزنند.

گویا سؤال کننده با مطرح کردن این آیه: {لا يَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ} [الواقعة: ۷۹] : (فقط افراد پاک به آن دست می‌زنند) می‌خواهد به وجوب وضو داشتن برای لمس کردن مصحف، استدلال کند اما در این آیه دلیلی بر این قضیه وجود ندارد زیرا منظور از این آیه، کتاب مکنون یعنی لوح محفوظ است و منظور از {الْمُطَهَّرُونَ} نیز ملائکه هستند؛ اما اگر منظور، افراد با وضو بود، یا می‌فرمود: «لا يَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهِّرُونَ»یا «إِلاَّ الْمُتطَهِّرُونَ» اما فرمود: {لا يَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ}. بنابراین در این آیه دلیلی برای این که دست زدن به قرآن بدون طهارت و وضو، جایز نمی‌باشد، وجود ندارد اما حدیثی که به آن اشاره کردیم بر این حکم دلالت دارد.

[۱] موطأ امام مالک (۲/۲۷۸، شماره ۶۸۰). مسند دارمی (۳/۱۴۵۵، شماره ۲۳۱۲).

تعداد بازدید: 6

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: مع أعمل في مدرسة، وهي بعيدة عن القرية، وأُدرسُ التلاميذ القرآن الكريم، ولا يوجد ماء في المدرسة أو بالقرب منها للوضوء، والقرآن يقول: ﴿ لَا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ ﴾ [الواقعة: ٧٩]. فماذا أفعل في هذه الحال؟

فأجاب -رحمه الله تعالى -: إذا لم يكن في المدرسة ماء، ولا يوجد قريبا منها، فإنه يُنبَّه على الطلبة ألا يأتوا إلَّا وهم متطهرون؛ وذلك لأن المصحف لا يمسه إلا الطاهر؛ لحديث عمرو بن حزم، الذي كتبه النبي صلى الله عليه وسلم له، وفيه: «أَنْ لَا يَمَسَّ الْقُرْآنَ إِلَّا طَاهِرٌ».

والطاهر هنا الرافع للحدث، بدليل قوله تعالى في آية الوضوء والغُسل والتيمم: ﴿ مَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَلَكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَلِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ﴾ [المائدة: 6]. ففي قوله: ﴿لِيُطَهِّرَكُمْ﴾ . دليل على أن الإنسان قبل أن يتطهر لم تحصل له الطهارة، وعلى هذا فلا يجوز لأحد أن يمس القرآن إلا وهو طاهر متوضئ.

إلا أن بعض أهل العلم رخص للصغار أن يمسوا القرآن؛ لحاجتهم لذلك وعدم إدراكهم للوضوء، ولكن الأولى أن يُؤْمَر الطلاب بذلك -أي: بالوضوء حتى يمشوا المصحف، وهم على طهارة.

وأما قول السائل: لأن في القرآن ﴿ لَا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَرُونَ ﴾ [الواقعة: ٧٩]. فكأني به يريد أن يستدل بهذه الآية على وجوب التطهر لمس المصحف، والآية ليس فيها دليل لهذا؛ لأن المراد بقوله: ﴿ لَّا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَرُونَ ﴾، الكتاب المكنون، وهو اللوح المحفوظ، والمراد بالمطهرون الملائكة، ولو كان يراد بها المتطهرون لقال : (لا يمسه إلا المطهرون)، أو: (إلا المتطهرون)، ولم يقل: ﴿إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ﴾. وعلى هذا فليس في الآية دليل على أنه لا يجوز مس المصحف إلا بطهارة، لكن الحديث الذي أشرنا إليه آنفا هو الذي يدل على ذلك.