(۱۳۴۴) فضیلت مسواک زدن و زمان استفاده از آن

(۱۳۴۴) سوال: لطفا درباره‌ی فضیلت مسواک زدن و زمان استفاده از آن سخن بگویید.

جواب:

رسول الله ﷺ درباره‌ی فضیلت و ارزش مسواک زدن می‌فرماید: «السِّواكُ مَطهَرةٌ للفمِ مَرضاةٌ للرَّبِّ»[۱] : (مسواک موجب پاکیزگی دهان و خشنودی پروردگار است). این دو فایده، بسیار بزرگ و عظیم می‌باشد:

فایده‌ی اول: پاکیزگی حسی؛ که همان پاکی دهان از آلودگی و میکروب و پاک کردن دندان، لثه و زبان از آلودگی است.

فایده‌ی دوم: خشنودی الله À؛ که البته این فایده بزرگ‌تر و ارزشمندتر است.

رسول الله ﷺ در این حدیث، مردم را برای دریافت دو سود آنی و آتی به مسواک زدن تشویق نموده است؛ سود و فایده‌ی آنی، تمیز شدن دهان است و فایده‌ی آتی که در آینده خواهد آمد، خشنودی پروردگار می‌باشد. دلیل دیگر برای ارزش و فضیلت مسواک، این حدیث رسول الله ﷺ است: «لَولا أن أشُقَّ عَلى اُمَّتي أو عَلَی النَّاسِ لَأَمَرتُهُم بِالسِّواكِ مَعَ كُلِّ صَلاةٍ»[۲] : (اگر برای امتم یا برای مردم دشوار نمی‌شد، قطعا دستور می‌دادم که برای هر نماز، مسواک بزنند). یعنی اگر برایشان دشوار نمی‌شد، آن را امر واجب قرار می‌دادم. فقط زمانی یک امر واجب می‌شود که مصلحت بزرگی داشته باشد که سبب شود مردم به آن پایبند شوند اما در این خصوص، مشقت و دشواری این کار، مانع وجوب آن شده است و رسول الله ﷺ از ترس همین دشواری، امت را ملزم به این کار ننمود.

اوقاتی که مسواک زدن در آن تأکید شده است از این قرار می‌باشد:

اول: همراه وضو گرفتن به هنگام مضمضه و شستن دهان. اگر آن را به بعد از انجام کامل وضو موکول کند نیز ایرادی ندارد.

دوم: هنگام نماز خواندن؛ تفاوتی ندارد که نماز فرض، سنت یا نفل باشد یا آن نماز دارای رکوع و سجود باشد یا مانند نماز جنازه سجود و رکوع نداشته باشد.

سوم: هنگام بیدار شدن از خواب؛ از عمل رسول الله ﷺ ثابت است که: «إذَا قَامَ مِنَ اللَّيْلِ، يَشُوصُ فَاهُ بالسِّوَاكِ»[۳] : (هرگاه شب برای نماز خواندن از خواب برمی‌خاست، دهانش را با مسواک پاکیزه می‌نمود).

چهارم: هنگام ورود به منزل؛ زیرا رسول الله ﷺ: «إذا دَخَلَ بَيْتَهُ بَدَأَ بالسِّواكِ»[۴] : (هرگاه وارد خانه می‌شد، شروع به مسواک زدن می‌نمود).

مسواک زدن در این موارد چهارگانه مورد تأکید قرار گرفته است و در دیگر مواقع نیز امری پسندیده و مشروع می‌باشد.

[۱] سنن نسائی: کتاب الطهارة، باب الترغیب فی السواک، شماره (۵۰). سنن ابن ماجه: کتاب الطهارة وسننها، باب السواک، شماره (۲۸۹).

[۲] صحیح بخاری: کتاب الجمعة، باب السواک یوم الجمعة، شماره (۸۸۷). صحیح مسلم: کتاب الطهارة، باب السواک، شماره (۲۵۲).

[۳] صحیح بخاری: کتاب الوضوء، باب السواک، شماره (۲۴۵). صحیح مسلم: کتاب الطهارة، باب السواک، شماره (۲۵۵).

[۴] صحیح مسلم: کتاب الطهارة، باب السواک، شماره (۲۵۳).

تعداد بازدید: 1

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: حدثونا عن فضل السواك وعن أوقاته.

فأجاب -رحمه الله تعالى -: فضل السواك قال فيه الرسول -صلى الله عليه وعلى آله وسلم-: «السَّوَاكُ مَطْهَرَةٌ لِلْفَمِ مَرْضَاةٌ لِلرَّبِّ . وهاتان أعظم فائدتين:

الفائدة الأولى: الطهارة الحسية، وهو طهور الفم من الأوساخ، وتطهير الأسنان واللثة واللسان.

الفائدة الثانية: وهي أعظم، أنه مرضاة الله -عز وجل-.

وفي هذا الحديث حثّ على السواك لذكر الفائدتين: العاجلة والآجلة، فالعاجلة تطهير الفم، والآجلة رضا الرب – عز وجل. ويدل لفضله أن النبي – صلى الله عليه وعلى آله وسلم – قال: «لَوْلَا أَنْ أَشُقَّ عَلَى أُمَّتِي أَوْ عَلَى النَّاسِ لَأَمَرْتُهُمْ بِالسَّوَاكِ مَعَ كُلِّ صَلَاةٍ» . يعني: لأمرتهم أَمْرَ إيجاب، ولا يجب الشيء إلا لمصلحته العظيمة، التي اقتضت أن يكون الناس مُلْزَمين به، ولكن عارضت هذه المصلحة العظيمة المشقة، التي خافها النبي – صلى الله عليه وعلى آله وسلم – على أمته، فترك إلزامهم بذلك.

أما مواضع السواك المؤكدة فهي: أولا: عند الوضوء؛ ومحل ذلك عند المضمضة، وإن أخر التسوك إلى أن ينتهي من الوضوء كله فلا حرج. ثانيا: عند الصلاة؛ سواء كانت الصلاة صلاة الفريضة، أم نافلة، وسواء كانت صلاة ذات ركوع وسجود، أم ليس فيها ركوع ولا سجود، كصلاة الجنازة.

ثالثا: عند القيام من النوم؛ فإنه ثبت عن النبي صلى الله عليه وسلم: «إِذَا قَامَ مِنَ اللَّيْلِ يَشُوصُ فَاهُ بِالسِّوَاكِ»

رابعا: عند دخول المنزل؛ فإن النبي – صلى الله عليه وعلى آله وسلم- «كَانَ إِذَا دَخَلَ بَيْتَهُ بَدَأَ بِالسَّوَاكِ».

وما عدا ذلك فإنه مشروع كل وقت، لكن يتأكد في هذه المواضع الأربعة.