(۱۲۱۸) حدیث عمل برای دنیا و برای آخرت

(۱۲۱۸) سوال: معنای این حدیث چیست: «برای دنیایت چنان کار کن که انگار تا ابد در آن زندگی خواهی کرد و برای آخرتت چنان کار کن که انگار فردا خواهی مرد»؟^[۱]

جواب:

این سخن مشهور، از رسول اللهﷺ ثابت نیست و جزء احادیث موضوع است. همچنین معنایش آن نیست که به ذهن بسیاری از مردم خطور می‌کند که باید به امور دنیا توجه کرد و در امور آخرت سهل انگاری نمود. بلکه معنایش کاملا بر عکس است. یعنی باید برای اعمال آخرت عجله کرد و شتافت و برای امور دنیوی عجله به خرج نداد. چون این قسمت از سخن که «برای دنیایت چنان کار کن که انگار تا ابد در آن زندگی خواهی کرد» یعنی: چیزی که امروز انجام نشود، فردا انجام می‌شود و چیزی که فردا انجام نشود پس فردا انجام می‌گیرد. پس با آرامش و بدون عجله کار کن. اگر امروز به دست نیاوردی، فردا به دست می‌آید. اما برای آخرت چنان کار کن که انگار همین فردا از دنیا می‌روی. یعنی برای عمل بشتاب و تنبلی نکن و تصور کن که فردا روز مرگت است.

ابن عمر رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُمَا می‌گوید: «هر وقت شب را به صبح رساندی، دیگر منتظر شب نباشد و هر وقت صبح را به شب رساندی، دیگر منتظر صبح نباش. هنگامی که سالمی، برای روز مریضی‌ات کار کن و از زندگی‌ات برای پس از مرگت بیندوز».^[۲] این معنی سخن مشهوری است که در سوال آمد.

پس جواب این است: این سخن از رسول اللهﷺ نیست و معنایش نیز آن چیزی که بسیاری از مردم تصور می‌کنند نیست. یعنی تصور می‌کنند باید به فکر کارهای دنیا باشند و نسبت به کارهای آخرت بی خیال. بلکه معنایش این است که باید برای اعمال آخرت شتاف و آنها را به تاخیر نینداخت و نباید در آنها تساهل به خرج داد. اما برای امور و اعمال دنیوی وقت هست. اگر امروز نشد، فردا می‌شود.

***

[۱] روایت حارث چنان که در «بغیة الباحث» آمده (ج۲، ص۹۸۳، حدیث شماره ۱۰۹۳)، که به صورت موقوف از عبدالله بن عمرو رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُمَا روایت شده، با این لفظ: «احْرِزْ لِدُنْيَاكَ كَأَنَّكَ تَعِيشُ أَبَدًا، وَاعْمَلْ لِآخِرَتِكَ كَأَنَّكَ تَمُوتُ غَدًا».

[۲] صحیح بخاری: کتاب الرقاق، باب قول النبیﷺ کن فی الدنیا کأنک غریب أو عابر سبیل، حدیث شماره (۶۰۵۳)، با این لفظ: «إِذَا أَمْسَيْتَ فَلَا تَنْتَظِرِ الصَّبَاحَ، وَإِذَا أَصْبَحْتَ فَلَا تَنْتَظِرِ الْمَسَاءَ، وَخُذْ مِنْ صِحَّتِكَ لِمَرَضِكَ، ومن حياتك لموتك».

تعداد بازدید: 3

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

تقول السائلة: ما معنى هذا الحديث: «اعمل لدنياك كأنك تعيش أبدا، واعمل لآخرتك كأنك تموت غدًا»؟

فأجاب رحمه الله تعالى: هذا القول المشهور لا يصح عن النبي صلى الله عليه وسلم فهو من الأحاديث الموضوعة، ثم إن معناه ليس هو المتبادر إلى أذهان كثير من الناس من العناية بأمور الدنيا والتهاون بأمور الآخرة، بل معناه على العكس وهو المبادرة والمسارعة في إنجاز أعمال الآخرة، والتباطؤ في إنجاز أمور الدنيا؛ لأن قوله: «اعمل لدنياك كأنك تعيش أبدا يعني أن الشيء الذي لا ينقضي اليوم ينقضي غدًا، والذي لا ينقضي غدًا ينقضي بعد غد، فاعمل بتمهل وعَدَمِ ترع، لو فات اليوم فما يفوت اليوم يأتي غدًا وهكذا. أما الآخرة فاعمل لآخرتك كأنك تموت غدًا، أي: بادِر بالعمل ولا تتهاون، وقَدَّرْ كأنك تموت غدا، بل أقول: قدر كأنك تموت قبل غد؛ لأن الإنسان لا يدري متى يأتيه الموت، وقد قال ابن عمر رضي الله عنهما: «إذا أصبحت فلا تنتظر المساء، وإذا أمسيت فلا تنتظر الصباح، وخذ من صحتك لمرضك، ومن حياتك لموتك». هذا هو معنى هذا القول المشهور.

إذا فالجواب: أن هذا لا يصح عن رسول الله صلى الله عليه وسلم، وأن معناه ليس كما يفهمه كثير من الناس من إحكام عمل الدنيا وعدم إحكام عمل الآخرة، بل معناه المبادرة في أعمال الآخرة وعدم التأخير والتساهل فيها، وأما أعمال الدنيا فالأمر فيها واسع، ما لا ينقضي اليوم ينقضي غدًا، وهكذا.