(۱۲۱۰) سوال: صحت این حدیث تا چه حد است: «الله تَعَالَىٰ رحمت کند کسی که قدر خود را دانست»؟[۱] آیا این حدیث، اصلی هم دارد؟ آیا در جملهی احادیث وارد شده؟
جواب:
برای این حدیث اصلی سراغ ندارم. ولی معنایش صحیح است؛ چون انسان وقتی قدر خود را بداند، برای پروردگارش سر به زیر میآورد و او را عبادت میکند. میداند که حتی به اندازهی چشم بر هم زدنی هم از پروردگارش بی نیاز نیست. نیز وقتی خود را شناخت، قدر خود در بین مردم را نیز میداند. پس این شناخت، باعث میشود که خود را از آنها برتر نبیند و آنها را تحقیر نکند. چون تکبر یکی از گناهان کبیره است و تحقیر مردم نیز حرام است. به همین خاطر است که وقتی رسول اللهﷺ صحابه را از کبر بر حذر داشت، گفتند: یا رسول الله، همهی ما دوست داریم که لباس خوب و کفش خوب بپوشیم. ایشانﷺ فرمودند: «إن الله جميل يحب الجمال، الكبر بطر الحق و غمط الناس»، یعنی: «الله زیباست و زیبایی را دوست دارد. کبر، نپذیرفتن حق و تحقیر مردم است».[۲]
«بطر الحق»، یعنی رد کردن حق و نپذیرفتن آن. «غمط الناس» یعنی تحقیر مردم و ناچیز دانستن آنها. بنا بر این وقتی انسان قدر خود را بشناسد، منزلتش در بین مردم را نیز میشناسد و خودش را به آن درجه میرساند و در نتیجه برای خلق الله تواضع به خرج میدهد. هر کس برای الله سُبْحَانَهُوَتَعَالَىٰ تواضع کند، الله سُبْحَانَهُوَتَعَالَىٰ درجهاش را بالا میبرد.
***
[۱] آن را پیدا نکردم.
[۲] صحیح مسلم: کتاب الإیمان، باب تحریم الکبر و بیانه، حدیث شماره (۹۱). سنن أبوداود: کتاب اللباس، باب ما جاء فی الکبر، حدیث شماره (۴۰۹۲). سنن ترمذی: أبواب البر و الصلة عن رسول اللهﷺ، باب ما جاء فی الکبر، حدیث شماره (۱۹۹۹). از عبدالله بن مسعود رَضِيَاللهُعَنْهُ با این لفظ: «إِنَّ اللَّهَ جَمِيلٌ يُحِبُّ الْجَمَالَ. الْكِبْرُ بطر الحق وغمط الناس».