(۱۱۳۲) سوال: معنی این فرموده‌ی پیامبرﷺ چیست: «آنچه مردم از کلام پیامبران گذشته دریافتند این است که اگر شرم و حیا نداری، آنچه می‌خواهی انجام بده»؟[۱]

جواب:

این سخن از آثار پیامبران گذشته می‌باشد که به ما منتقل شده است. این جمله که می‌گوید: «اگر شرم و حیا نداری، آنچه می‌خواهی انجام بده»، دارای دو معناست:

اول: کاری را انجام بده که می‌دانی بعدا خجالت‌زده نخواهی شد؛ چه از جهت شرعی و چه از جهت عرف و عادات جامعه. یعنی: اگر خواستی کاری انجام دهی، اول ببین از نظر شرعی یا از نظر عادت جامعه چگونه است. اگر انجام دادنش باعث خجالت‌زدگی می‌شود، انجامش نده. اما اگر از نظر شرع یا عادت، خجالت‌زده نخواهی شد، آن را انجام بده.

دوم: شخصی که شرم و حیا ندارد هر کاری را انجام می‌دهد و برایش اهمیتی ندارد. پس انسانی که شرم و حیا ندارد، کارهایی که باعث سرزنش از طرف مردم می‌شود را انجام می‌دهد و سرزنش مردم برای او مهم نیست. زیرا شرم و حیا ندارد.

هر دو معنایی که ذکر شدند، صحیح هستند؛ انسانی که شرم و حیا ندارد هر کاری را انجام می‌دهد و به سرزنش و انتقاد مردم اهمیتی نمی‌دهد، زیرا شرم و حیایی ندارد. یا معنی دوم حدیث به این صورت است که هر کس شرم و حیا دارد، کاری را انجام نمی‌دهد مگر اینکه بداند آن کار باعث خجالت زدگی‌اش نمی‌شود.

***

^[۱] صحیح بخاری: کتاب الأدب، باب إذا لم تستح فاصنع ما شئت، حدیث شماره (۵۷۶۹). از ابومسعود انصاری بدری، عقبة بن عمرو رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «إِنَّ مِمَّا أَدْرَكَ النَّاسُ مِنْ كَلَامِ ‌النبوة ‌الأولى: إذا لم تستح فاصنع ما شئت».