(۱۱۳۱) سوال: معنی حدیثی که از جابر بن عبدالله رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُمَا روایت است که پیامبرﷺ فرمودند: «از ظلم بپرهیزید زیرا ظلم در روز قیامت تاریکی است و از بخل دوری کنید زیرا بخل امت‌های پیش از شما را هلاک کرد»،[۱] چیست؟

جواب:

پیامبرﷺ مردم را از ظلم که تجاوز نسبت به حقوق هر کسی است، بر حذر می‌دارد. این تجاوز می‌تواند در حق الله باشد یا در حق بندگانش. شرک مثالی برای تجاوز به حق الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است. الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ} [لقمان: ۱۳]: (همانا شرک، ظلمی بزرگ است). همچنین گناهان کبیره غیر از شرک و کمتر از آن نیز ظلم به حساب می‌آیند.

اما مثال‌های دشمنی در حق خلق زیاد است. مانند تجاوز به آبرو یا مال یا خون مسلمان. بنا بر این، ظلم کردن، تاریکی روز قیامت را در بر خواهد داشت. روزی که هیچ نوری جز نور مؤمنان وجود ندارد. الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {يَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ يَسْعَى نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيْمَانِهِمْ} [حديد: ۱۲]: (روزی که مردان و زنان مومن را می‌بینی که نورشان در جلو و سمت راستشان می‌درخشد).

همچنین پیامبرﷺ از شُحّ بر حذر داشته‌اند. شحّ به معنی بخل همراه با طمع است. این باعث می‌شود انسان در پرداخت آنچه که پرداختش بر او واجب است، بخل ورزد و برای به دست آوردن چیزی که حق او نیست، طمع کند. این سبب هلاکت و نابودی است. زیرا انسان وقتی بخیل باشد، از پرداخت حقوقی که متعلق به الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ و حقوقی که متعلق به بندگان است، سر باز می‌زند و وقتی که برای به دست آوردن مال، طماع و حریص باشد، به حقوق دیگران تجاوز می‌کند و اموالشان را به ناحق می‌گیرد.

***

^[۱]  صحیح مسلم: کتاب البرّ و الصّلة و الآداب، باب تحریم الظلم، حدیث شماره (۲۵۷۸). از جابر بن عبدالله رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُمَا با این لفظ: «اتقوا ‌الظلم فإن الظلم ظلمات يوم القيامة واتقوا الشح فإن الشح أهلك من كان قبلكم».