(۹۹۲) امانتی که انسان حمل آن را پذیرفته است

(۹۹۲) سوال: الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ در آخر سوره‌‌ی احزاب می‌فرماید: {إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا} [أحزاب: ٧٢]: (همانا ما امانت را بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها عرضه داشتیم، پس آنها از تحمل آن سر باز زدند و از آن ترسیدند، و انسان آن را بر دوش گرفت که او بسیار ستمکار نادان است). مقصود از امانت در این آیه چیست؟ منظور عقل است یا هر آنچه که انسان بر آن، امین شمرده شده است؟

جواب:

مقصود از امانت در این آیه همه چیز از جمله عبادات و معاملات می‌باشد که انسان بدان مکلف است. زیرا وی بر آن، امین شمرده شده و ادایش بر او واجب است. بنا بر این نماز، زکات، روزه، حج، جهاد، نیکی به والدین، وفای به عهد و هر آنچه انسان بدان مکلف شده، امانت به شمار می‌رود.

این امانت یا التزام، تنها با وجود عقل امکان‌پذیر است و چون انسان عقل دارد، این امانت را به دوش کشیده است. چهارپایان و امثال آن‌ها چون عقل ندارند، مکلف به حمل این امانت نشده‌اند. الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ این امانت را بر آسمان‌ها، زمین و کوه‌ها عرضه نمود. اما آنها از حملش ابا ورزیده و ترسیدند. اگر این مخلوقات بزرگ از به دوش کشیدن این امانت ابا ورزیده و ترسیده‌اند، پذیرش انسان برای به دوش کشیدن آن، بر ظلم و جهل وی دلالت دارد. اما کسی موفق است که حق این امانت را ادا نماید.

بدین صورت که از آنچه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ بدان دستور داده اطاعت و از آنچه او را نهی کرده خودداری کند. این‌گونه از آسمان‌ها و زمین برتر خواهد بود؛ زیرا حمل این امانت را پذیرفته و به طوری که از او خواسته شده آن را انجام داده است. پس او هم فضیلت حمل و هم فضیلت ادا را به دست خواهد آورد. اما اگر این امانت را حمل نکند و آنچه را که بر او واجب است، انجام ندهد، الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {مَثَلُ الَّذِينَ حُمِّلُوا التَّوْرَاةَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلُوهَا كَمَثَلِ الْحِمَارِ يَحْمِلُ أَسْفَارًا} [جمعه: ٥]: (مثال کسانی‌ که به تورات مکلّف شدند، آنگاه آن را برنداشتند، همچون الاغی است که کتاب‌هایی را حمل می‌کند). نیز می‌فرماید: {إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الَّذِينَ كَفَرُوا فَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ} [أنفال: ٥٥]: (یقیناً بدترین جنبندگان نزد الله، کسانی هستند که کافر شدند، پس آنان ایمان نمی‌آورند).

بنابراین کسی که حق این امانت را ادا نکند، بدترین جنبنده نزد الله است‌. همچنین مانند الاغی است که کتاب‌هایی را به دوش می‌کشد. تشبیه به الاغ فقط به خاطر کودنی و نفهمی اوست که باعث می‌شود نتواند آنچه را که بر او واجب است، انجام دهد.

***

تعداد بازدید: 6

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: يقول الله -سبحانه وتعالى- في آخر سورة الأحزاب بسم الله الرحمن الرحيم ﴿ إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَن يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنسَنُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جهولا ﴾ [الأحزاب: ۷۲] ما المقصود بالأمانة هنا؟ هل هي أمانة العقل، أو ما اؤتمن عليه الإنسان؟

فأجاب رحمه الله تعالى: المراد بالأمانة هنا كل ما كُلَّفَ به الإنسان من العبادات والمعاملات فإنها أمانة، لأنه مؤتمن عليها و واجب عليه أداؤها، فالصلاة من الأمانة، والزكاة من الأمانة والصيام من الأمانة، والحج من الأمانة، والجهاد من الأمانة، وبر الوالدين من الأمانة، والوفاء بالعقود من الأمانة، وهكذا جميع ما كلف به الإنسان فهو داخل في الأمانة.

هذه الأمانة أو هذا الالتزام لا يكون إلا بالعقل، ولهذا كان الإنسان حاملا لهذه الأمانة بما عنده من العقل، وليست البهائم ونحوها حاملة للأمانة لأنه ليس لها عقل، فهي غير مكلفة، فالله -عز وجل- عرض الأمانة على السموات والأرض والجبال فَأَبَيْنَ أن يحملنها وأشفقن منها، وهذه المخلوقات العظيمة إذا أبت أن تحمل الأمانة وأشفقت منها وخافت، فإن حمل الإنسان لها دليل على ظلمه وجهله، ولكن الموفق الذي يقوم بهذه الأمانة فيمتثل ما أمر الله به، ويجتنب ما نهى عنه يكون أفضل من السموات والأرض، لأنه قبل تحمل هذه الأمانة وقام بها على الوجه الذي طلب منه، فكان له فضل الحمل أولا ثم فضل الأداء ثانيا، أما إذا لم يتحمل هذه الأمانة ولم يقم بواجبها فإن الله يقول: ﴿ مَثَلُ الَّذِينَ حُمِلُوا التَّوْرَنَةَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلُوهَا كَمَثَلِ الْحِمَارِ يَحْمِلُ أَسْفَارًا ﴾ [الجمعة: ه]، ويقول عز وجل: ﴿ إِنَّ شَرَّ الدَّوَاتِ عِندَ اللَّهِ الَّذِينَ كَفَرُوا فَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ ﴾ [الأنفال: ٥٥]، فالإنسان الذي لم يقم بواجب هذه الأمانة هو شر الدواب عند الله، وهو كمثل الحمار يحمل أسفارا ، وإنما شبهه بالحمار لِبَلَادَتِه وعدم تقديره للأمور حتى يقوم بما يجب عليه.