دوشنبه 22 جمادی‌الثانی 1446
۳ دی ۱۴۰۳
23 دسامبر 2024

(۴۶۴) حکم جشن مولودی برای بزرگداشت رسول الله ﷺ

(۴۶۴) سوال: بسیاری از مردم می‌گویند: جشن مولودی، بدعت نیست زیرا برای یاد کردن رسول الله ﷺ و بزرگداشت ایشان است و کارهای بیهوده و ناروا مانند موسیقی و… نیز در آن انجام نمی‌شود بلکه فقط یادآوری سیرت محمد مصطفى ﷺ است. جشن مولودی به این شکل، چه حکمی دارد؟ در پی جواب شفا دهنده و واضحی برای این موضوع هستم زیرا بسیاری از مردم بر این نظر هستند که این کارشان بدعت نیست زیرا یادآوری بیش نیست.

جواب:

تردیدی نیست که پیامبر ﷺ سرور فرزندان آدم است و بدون شك حقوق وی بر ما بیش از حقوق مادران و پدران ما است. بدون تردید واجب است او را بیش از خود و فرزندان و دیگر مردمان دوست داشته باشیم و واضح است که ایشان ویژگی‌ها و برتری‌هایی نسبت به دیگران دارد که هیچ کس دیگری دارای آن نیست که اختلافی در این زمینه وجود ندارد. سؤال کننده درباره‌ی جشن مولودی و تولد پیامبر ﷺ می‌پرسد، لذا از دو جهت به بررسی این موضوع می‌پردازیم:
اول: از نظر تاریخی: ثابت نشده که وی در شب یا روز دوازدهم ماه ربیع الأول متولد شده است؛ حتی برخی فلک‌شناسان معاصر در تحقیق به این نتیجه دست یافته‌اند که تولد ایشان در نهم ماه ربيع الأول بوده است. بنابراین از نظر تاریخی، تولد ایشان در روز یا شب دوازدهم ماه ربیع الأول صحت ندارد.
دوم: از نظر تعبدی: می‌گوییم: هدف برپا کنندگان جشن مولودی چیست؟ آیا قصد ابراز محبت به رسول الله ﷺ را دارند؟ اگر چنین قصدی دارند با ابراز شریعت وی، پایبندی به آن، دفاع کردن از آن و حمایت از آن در مقابل بدعت‌ها تحقق می‌یابد؛ یا قصد یاد کردن رسول الله ﷺ را دارند؟ که البته یاد کردن رسول الله ﷺ با اعمال روزانه‌ای که مشروع است تحقق می‌یابد: مؤذن‌ها بر گل‌دسته‌ها و مناره‌ها می‌گویند: «أشهد أن محمداً رسول الله»؛ نمازگزاران در هر نماز می‌گویند: “السلام عليك أيها النبی ورحمة الله وبركاته”، ” أشهد ألا إله إلا الله وأشهد أن محمداً عبده ورسوله” و “اللهم صلِّ على محمد وعلى آل محمد” در حقیقت هر عبادتی، یادآوری رسول الله ﷺ است زیرا عبادت بر دو اصل بنا می‌شود: اخلاص برای الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ و پیروی از رسول الله ﷺ؛ که با پیروی از سنت رسول الله ﷺ ایشان را در قلب یاد می‌کنیم.
آیا این افراد می‌خواهند بر پیامبر ﷺ بسیار درود بفرستند و از ویژگی‌ها و فضایل ایشان سخن به میان آورند؟ می‌گوییم: هدف بسیار خوبی است! ما نیز امت مسلمان را به صلوات بیشتر بر پیامبر ﷺ و ترویج فضایل ایشان تشویق می‌کنیم زیرا به کمال محبت، تعظیم و پیروی از شریعت وی می‌انجامد؛ اما آیا این عمل به طور مقیّد به روز تولد رسول الله ﷺ است یا در هر وقت و زمانی انجام می‌شود؟ قطعا در هر وقت و زمان.
همچنین می‌گوییم: الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {وَالسَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنْصَارِ وَالَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسَانٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ} [توبه: ۱۰]: (پیشتازان نخستین از مهاجران و انصار و کسانی که به خوبی از آنان پیروی کردند، الله از آنان راضی گشت و آنان نیز از او راضی گشتند) آیا با برپا کردن این جشن‌ها از مهاجرین و انصار پیروی کرده‌ایم؟ خیر، زیرا خلفای راشدين و تمامی صحابه و تابعين و پیشوایان مسلمانان که بعد از آنان بوده‌اند چنین جشن‌هایی برگزار نکرده و کسی را به این کار دعوت نکرده‌اند.
آیا درباره‌ی رسول الله ﷺ ما از آنان شایسته‌تر هستیم؟ آیا آنان غفلت ورزیدند و نسبت به رسول ﷺ سهل‌انگاری کردند؟ آیا از این کار بی‌خبر بودند و کوتاهی کردند؟ هرگز چنین نبوده است؛ زیرا مقتضای وجود سبب چیزی همراه با عدم وجود مانع، حصول و وقوع آن چیز است. چیزی مانع صحابه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُم نمی‌شد که این جشن را بر پا کنند اما می‌دانستند که این کار بدعت است و محبت راستین رسول الله ﷺ در پیروی کامل از او است نه این ‌که چیزی را در دینش بیفزایند که از دین نیست. اگر انسان به راستی، رسول الله ﷺ را دوست دارد و در اعتقادش او را سرور انسان‌ها می‌داند، باید به شریعت وی پایبند باشد؛ بدین صورت که هر ‌چه در آن شریعت وجود دارد، انجام دهد و هر ‌چه از آن نیست را رها کند که محبت خالص و کامل، چنین است.
همچنین در این گونه جشن‌ها، اختلاط زنان و مردان رخ می‌دهد و سخنان غلوآمیزی در مورد رسول الله ﷺ وجود دارد تا جایی که آنان قصیده‌ی بُردة که منسوب به بوصيري است را زمزمه می‌کنند که چنین می‌سراید:
یا أکرمَ الرُسُلِ ما لی من ألوذُ بِهِ سِواکَ عند حلولِ الحادثِ العَمِمِ
ای بزرگوارترین و بهترین پیامبر! جز تو کسی را ندارم که به هنگام وقوع حوادث و مصیبت‌های فراگیر و بزرگ به او پناه ببرم.
چگونه می‌تواند بگوید: هنگام مصیبت، جز تو پناهی ندارم؟ آیا این سخن، درست است؟ یعنی این شخصی که دچار مصیبت شده به الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ مراجعه نمی‌کند و به او پناه نمی‌برد؛ این شرک است. سپس می‌گوید:
إن لم یكن فی معادی آخذاً بيدي عفواً وإلا فقل يا زلة القدم
اگر در روز رستاخیز از روی لطف و کرم خویش دستم را نگیری، پس آنگاه بگو که دیگر پایت لغزیده است.
آیا رسول الله ﷺ مردم را در روز رستاخیز نجات می‌دهد؟ تمامی فرستادگان الهی در آن روز هنگام عبور از پل صراط چنین دعا می‌گویند: «اللّهُمَّ سَلِّم، اللّهُمَّ سَلِّم»: (بار الها! سلامت بدار، بار الها! سلامت بدار).
بوصیری همچنین در این قصیده خطاب به پیامبر ﷺ می‌گوید:
فَإِنَّ مِنْ جُودِكَ الدُّنْيَا وَضَرَّتَهَا وَمِنْ عُلُومِكَ عِلْمُ اللَّوْحِ وَالقَلَمِ
همانا دنیا و آخرت از بخشش تو است و علم و آگاهی از لوح محفوظ و قلم از جمله دانش‌های تو است.
یعنی دنیا و آخرت، تنها بخشی از جود و بخشش رسول الله ﷺ است، نه تمام بخشش وی! اگر دنیا و آخرت از بخشش رسول الله ﷺ باشد برای الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ چه چیزی در دنیا و آخرت باقی می‌ماند؟ هیچ چیزی باقی نمی‌ماند زیرا هر دو سرا از بخشش رسول الله ﷺ است!
همچنین می‌گوید: وَمِنْ عُلُومِكَ عِلْمُ اللَّوْحِ وَالقَلَمِ
سبحان الله! علم لوح محفوظ و قلم، فقط بخشی از چیزهایی است که می‌داند! در حالی که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ به پیامبرش دستور خاص می‌دهد که بگوید: {قُلْ لا أَقُولُ لَكُمْ عِندِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلا أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَلا أَقُولُ لَكُمْ إِنِّي مَلَكٌ إِنْ أَتَّبِعُ إِلاَّ مَا يُوحَى إِلَيَّ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الأَعْمَى وَالْبَصِيرُ أَفَلا تَتَفَكَّرُونَ} [انعام: ۵۰]: (بگو: به شما نمی‌گویم که گنجینه‌های الله در اختیار من است، غیب را نمی‌دانم و به شما نمی‌گویم: من فرشته‌ام. فقط از چیزی پیروی می‌کنم که به من وحی می‌شود. بگو: آیا نابینا و بینا یکی هستند؟ آیا فکر نمی‌کنید؟) اگر پیامبر ﷺ غیب دنيا را نمی‌داند، چگونه می‌توان گفت که از لوح محفوظ و قلم با خبر است؟ بلکه می‌گوید: این علم، فقط بخشی از علم او است! این زیاده‌روی و غلوّ است که رسول الله ﷺ هم از آن‌ رضایت ندارد بلکه آن را انکار کرده و از آن نهی می‌نماید.
همچنین گاهی در این جشن‌ها حالت‌هایی رخ می‌دهد که افراد مانند دیوانگان می‌شوند؛ شنیده‌ایم در حالی که همگی نشسته‌اند ناگهان از جا می‌پرند، می‌ایستند و ادعا می‌کنند که پیامبر ﷺ در این مجلس حضور یافته و آنان به احترامش ایستاده‌اند که البته این کار از فرد عاقل، سر نمی‌زند، چه برسد به فرد مؤمن! بلکه بیشتر به جنون و دیوانگی شباهت دارد. پیامبر ﷺ در قبرش قرار دارد و تا روز محشر از آن بیرون نمی‌آید همان طور که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {وَمِنْ وَرَائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ} [مؤمنون: ۱۰۰]: (فرا روی آنان برزخ است تا روزی که برانگیخته شوند).
خلاصه این که جشن مولودی و تولد پیامبر ﷺ از نظر تاریخی درست نیست و از نظر شرعی نیز جایز نیست و بدعت است؛ راست‌گوترین انسان و داناترین فرد به شریعت الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ ‌فرموده است: «كُلُّ بِدعَةٍ ضَلاَلَةٌ»: (هر بدعتی، گمراهی است) خواهران و برادران مسلمانم را نصیحت می‌کنم که این‌گونه کارها را ترک کنند، به الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ و بزرگداشت سنت پیامبر ﷺ و شریعتش روی آورند و چیزی را که از دین الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ نیست نوآوری نکنند. به آنان توصیه می‌کنم وقت، عقل، فکر، مال و جسم خود را با این جشن بدعتی، تباه نکنند. از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ برای خود و آنان، هدایت، توفیق و صلاح را خواستارم که او بر هر چیزی توانا است.

***


این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل من مكة المكرمة: كثير من الناس يقول: إن المولد ليس ببدعة؛ لأن فيه ذكرًا للرسول صلى الله عليه وسلم وتمجيدا لذكره، وليس فيها هو من . وغيره، بل هو ذكر فقط في سيرة المصطفى. فما الحكم إذا كان المولد بهذه الصورة؟ أريد جوابًا شافيًا وواضحًا لهذا الموضوع؛ لأن الكثير من الناس يرون أنه ليس فيه شيء من البدع لأنه ذكر فقط.

فأجاب رحمه الله تعال : لا شك أن النبي صلى الله عليه وسلم سيد ولد آدم، ولا شك أن له حقوقا علينا أكثر من حقوق أمهاتنا وآبائنا، ولا شك أنه يجب علينا أن نقدم محبته على محبة النفس والولد والوالد والناس أجمعين، ولا شك أن له من المناقب والفضائل ما لم يكن لغيره، وهذا أمر مسلم.

وإذا كان هذا يسأل عن الاحتفال بمولد النبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلم – فإننا نبحث في هذه المسألة من ناحيتين:

أولا: من الناحية التاريخية: فإنه لم يثبت أن ولادته كانت في ليلة الثاني عشر من ربيع الأول، ولا كانت يوم الثاني عشر من ربيع الأول، بل حقق بعض المعاصرين من الفلكيين أن ولادته كانت في اليوم التاسع من ربيع الأول، وعلى هذا فلا صحة لكون المولد يوم الثاني عشر، أو ليلة الثاني عشر من الناحية التاريخية.

ثانيا من الناحية التعبدية فإننا نقول: الاحتفال بالمولد ماذا يريد به المحتفلون؟ أيريدون إظهار محبة الرسول – صلى الله عليه وعلى آله وسلم-؟ إن كانوا يريدون هذا فإظهار محبته بإظهار شريعته عليه الصلاة والسلام والالتزام بها، والذود عنها وحمايتها من كل بدعة أم يريدون ذكرى رسول الله -صلى الله عليه وعلى آله وسلم- ؟ فذكرى رسول الله صلى الله عليه وسلم حاصلة فيما هو مشروع كل يوم؛ فالمؤذنون يعلنون على المنابر : أشهد أن محمدا رسول الله. والمصلون في كل صلاة يقولون: السلام عليك أيها النبي ورحمة الله وبركاته. ويقولون: أشهد أن لا إله إلا الله وأشهد أن محمدا عبده ورسوله. ويقولون: اللهم صل على محمد وعلى آل محمد. بل كل عبادة فهي ذكرى لرسول الله -صلى الله عليه وعلى آله وسلم- وذلك لأن العبادة مبنية على أمرين: الإخلاص لله والمتابعة لرسول الله صلى الله عليه وسلم. وبالمتابعة لرسول الله صلى الله عليه وسلم تكون الذكرى في القلب.

أم يريد هؤلاء أن يكثروا من الصلاة على النبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلم – وإظهار مناقبه ؟ فنقول : نعم هذه الإرادة، ونحن معهم نحث على كثرة الصلاة على النبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلم – ونحث على إظهار مناقبه – صلى الله عليه وعلى آله وسلم- في أمته؛ لأن ذلك يؤدي إلى كمال محبته وتعظيمه واتباع شريعته.

ولكن هل ورد هذا مقيدًا بذلك اليوم الذي ولد فيه الرسول -صلى الله عليه وعلى آله وسلم – أم إنه عام في كل وقت وحين؟ فالجواب بالثاني.

ثم نقول: اقرأ قول الله -عز وجل-: ﴿ وَالسَّبِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَجِرِينَ وَالْأَنْصَارِ وَالَّذِينَ اتَّبَعُوهُم بِإِحْسَنِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ﴾ [التوبة :100]. فهل نحن متبعون للمهاجرين والأنصار في إقامة هذا المولد، بل في إقامة الاحتفال بمولد النبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلم-؟ فالجواب: لا؛ لأن الخلفاء الراشدين والصحابة ،أجمعين والتابعين لهم بإحسان، وأئمة المسلمين من بعدهم، لم يقيموا هذا الاحتفال، ولم يندبوا إليه أبدًا، أفنحن أحق برسول الله -صلى الله عليه وعلى آله وسلم- منهم، أم هم غافلون مفرطون في إقامة هذا الحق للرسول – صلى الله عليه وعلى آله وسلم-، أم هم جاهلون به لا يدرون عنه؟ كل هذا لم يكن؛ لأن وجود السبب مع عدم المانع لا بد أن يحصل مقتضاه، والصحابة لا مانع لهم من أن يقيموا هذا الاحتفال، لكنهم يعلمون أنه بدعة، وأن صدق محبة الرسول -عليه الصلاة والسلام- في كمال اتباعه، لا أن يبتدع الإنسان في دينه ما ليس منه، فإذا كان الإنسان صادقًا في محبة الرسول -صلى الله عليه وعلى آله وسلم- وفي اعتقاده أنه سيد البشر، فليكن ملتزما بشريعته؛ ما وجد في شريعته قام به، وما لم يوجد أعرض عنه، هذا خالص المحبة وهذا كامل المحبة.

ثم إن هذه الموالد يحصل فيها من الاختلاط والكلمات الزائدة في الغلو برسول الله -صلى الله عليه وعلى آله وسلم- حتى إنهم يترنمون بالبردة المضافة إلى البوصيري، وفيها يقول:

يا أَكْرَمَ الرُّسُلِ مَالِي مَنْ أَلوذُ بِه                                   سواك عند حلول الحادِثِ العَمِمِ

كيف يقول: ما لي من ألوذ به سواك عند حلول الحادث العظيم؟ هل هذا صحيح؟ هذا يعني أن هذا الذي أصيب بالحادث لا يرجع إلى الله -عز وجل، ولا يلوذ بالله – عز وجل ، وهذا شرك، ثم يقول:

إنْ لَمْ يَكُنْ فِي مَعادِي آخِذًا بِيَدِي                                  فَضْلًا وَإِلَّا فَقُلْ يَا زَلَّةَ القَدَمِ

فهل الرسول -عليه الصلاة والسلام – ينقذ الناس يوم المعاد؟ إن دعاء الرسل عليهم الصلاة والسلام في ذلك اليوم اللهم سلم، اللهم سلم. عند عبور الصراط. ويقول أيضًا في هذه القصيدة وهو يخاطب النبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلم-:

فإِنَّ مِنْ جُودِكَ الدنيا وضَرَّتَها

الدنيا وضرتها هي الآخرة من وجود الرسول صلى الله عليه وسلم وليس كل جوده، بل هي من جوده وجوده أجود من هذا، فإذا جعل الدنيا والآخرة من جود الرسول عليه الصلاة والسلام- ماذا بقي الله تعالى في الدنيا والآخرة؟ لن يبقى شيء، كل هاتين الدارين من جود النبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلم-.

ويقول أيضًا:

وَمِنْ عُلُومِكَ عِلمَ اللَّوْحِ والقَلَمِ

سبحان الله ! من علومه -وليست كل علومه- أن يعلم ما في اللوح أن الله تعالى أمر نبيه أمرًا خاصًا أن يقول: ﴿ قُل لَّا أَقُولُ لَكُمْ مع عِندِي خَزَانُ اللَّهِ وَلَا أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَلَا أَقُولُ لَكُمْ إِنِّي مَلَكٌ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَى قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الْأَعْمَى وَالْبَصِيرُ أَفَلَا تَتَفَكَّرُونَ ﴾ [الأنعام: ٥٠]. فإذا كان النبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلم – لا يعلم ما غاب عنه في الدنيا فكيف يقال: إنه يعلم علم اللوح والقلم ؟ بل إن علم اللوح والقلم من علومه، وهذا غلو لا يرضاه الرسول عليه الصلاة والسلام-، بل ينكره وينهى عنه.

ثم إنه يحصل بهذا الاحتفال بالمولد أشياء تشبه حال المجانين؛ فقد سمعنا أنهم بينما هم جلوس إذا بهم يقفزون، ويقومون قيام رجل واحد، ويدعون أن النبي صلى الله عليه وسلم حضر في هذا المجلس، وأنهم قاموا احتراما له، وهذا لا يقع من عاقل، فضلا عن مؤمن أشبه ما به جنون! فالنبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلم- في قبره، لا يخرج إلى يوم البعث كما قال الله -عز وجل-: ﴿ وَمِن ورا بهم برزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ ﴾ [المؤمنون: ١٠٠ ].

والخلاصة أن الاحتفال بمولد النبي – صلى الله عليه وعلى آله وسلم – لا يصح من الناحية التاريخية، ولا يحل من الناحية الشرعية، وأنه بدعة، وقد قال أصدق الخلق، وأعلم الخلق بشريعة الله: «كُلُّ بِدْعَةٍ ضَلَالَةٌ». وإني أدعو إخواني المسلمين إلى تركه، والإقبال على الله عز وجل، وتعظيم سنة النبي – صلى الله عليه وعلى آله وسلم- وشريعته، وألا يحدث الإنسان في دين الله ما ليس من شريعة الله. وأنصحهم أن يحفظوا أوقاتهم وعقولهم وأفكارهم وأجسامهم وأموالهم من إضاعتها في هذا الاحتفال البدعي، وأسأل الله تعالى لنا ولهم الهداية والتوفيق، وإصلاح الحال، إنه على كل شيء قدير.

مطالب مرتبط:

(۴۵۶) حکم قاریانی که به ازای قرائت قرآن برای مردگان، مبلغی را بر خانه‌ی مرده تعیین می‌کنند

قرائت قرآن برای مردگان بعد از وفات آنان و گرفتن مزد در مقابل آن؛ این نیز از جمله بدعت‌گزاری‌ در دين الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است. همچنین قرائت شخصی که فقط در برابر مزد، قرآن می‌خواند، ثواب و پاداشی ندارد.

ادامه مطلب …

(۴۷۶) حکم قرائت قرآن در قبرستان

قرائت قرآن در قبرستان، بازار، مسجد، کنار زن حائض و... جایز است، اما رفتن به قبرستان به قصد تلاوت قرآن در آن جا، بدعت است زیرا از پیامبر ﷺ ثابت نشده است و قرائت قرآن در آن‌جا، خاصیت و فایده‌‌ی ویژه‌ای هم ندارد.

ادامه مطلب …

(۴۳۱) چه زمانی بدعت به وجود آمد؟

بدعت‌ها در اواخر عصر صحابه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُم پدیدار گشت اما بدعت‌هایی در چند مسئله‌ی معيّن بود سپس بدعت‌ها منتشر شد تا به بدعت در اعتقاد در مورد الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ رسید...

ادامه مطلب …

(۴۳۳) دیدگاه فقهاء درباره‌ی بدعت

بدعت این است که انسان، الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ را با چیزی از اعتقاد، قول یا عمل عبادت کند که خود آن را تشریع نکرده است.....

ادامه مطلب …

(۴۴۴) حکم گفتن ذكر به صورت دسته‌جمعی

در زمان پیامبر ﷺ و اصحابش رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُم متعارف نبوده که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ را دسته‌جمعی ذکر کنند یا قرآن را به صورت یک‌صدا و دسته‌جمعی بخوانند..

ادامه مطلب …

(۴۷۵) حکم زیارت بعضی از مساجد در ماه رجب

این برادرانم که این کار را انجام می‌دهند را نصیحت می‌کنم که خود را خسته نکنند و مالشان را در این راه تباه نکنند که فقط آنان را از الله دورتر می‌کند؛ بلکه همت و کوشش خود را در چیزی  مصرف کنند که مشروعيت آن در كتاب الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ یا سنت رسول الله ﷺ ثابت شده باشد که همین برای مؤمن، کافی است.

ادامه مطلب …

کُتُب سِتّة:  شش کتاب اصلی احادیث اهل سنت و جماعت:

صحیح بخاری
صحیح مسلم
سنن ابو داود
جامع ترمذی
سنن نسائی
سنن ابن ماجه