(۴۵۴) حکم کسی که مدیحه‌سرایی برای پیامبر ﷺ یا صالحان را تجارتی برای خود قرار داده است

(۴۵۴) سوال: حکم کسی که مدیحه‌سرایی برای پیامبر ﷺ یا صالحان را تجارت و راهی برای کسب درآمد قرار می‌دهد، چیست؟

جواب:

حرام است؛ همچنین باید دانست که مدیحه‌سرایی برای پیامبر ﷺ دو نوع است:

اول: مدحی که سزاوار پیامبر ﷺ باشد و در آن غلو و زیاده‌روی نشود؛ مدح رسول الله ﷺ به این شکل با ذکر اوصاف ستودنی و کامل وی در اخلاق و منش ایشان، ایرادی ندارد.

دوم: مدحی که درباره‌ی رسول الله ﷺ باشد و به حد غلو و زیاده‌روی برسد که پیامبر ﷺ از آن نهی نموده و فرموده است: «لا تطرُوني كما أطرتِ النَّصَارَى ابنَ مريمَ فَإنَّمَا أنَا عَبدٌ فَقُولُوا عبدُ اللهِ ورَسُولُه»^۱ : (در مدح من زیاده‌روی نکنید آن‌گونه که نصارا در مدح عیسی بن مریم غلو کردند. من فقط بنده هستم لذا بگویید: بنده و فرستاده‌ی الله است).

بنابراین مدح پیامبر ﷺ با چنین اوصاف و عبارت‌هایی حرام است؛ عبارت‌هایی مانند: غياث المستغيثين (یاور کمک‌خواهان)، مجيب دعوة المضطرين (اجابت‌گر دعای درماندگان)، مالك الدنيا والآخرة (مالک دنیا و آخرت)، يعلم الغيب (غیب را می‌داند) یا مدحی مانند چیزی که بوصيري می‌گوید:

یا أکرمَ الرُسُلِ ما لی من ألوذُ بِهِ سِواکَ عند حلولِ الحادثِ العِمَمِ

ای بزرگوارترین و بهترین فرستاده! جز تو کسی را ندارم که به هنگام نزول حوادث فراگیر و بسیار بزرگ به او پناه ببرم.

فَإِنَّ مِنْ جُودِكَ الدُّنْيَا وَضَرَّتَهَا وَمِنْ عُلُومِكَ عِلْمُ اللَّوْحِ وَالقَلَمِ

همانا دنیا و آخرت از بخشش تو است و علم و آگاهی از لوح محفوظ و قلم از جمله دانش‌های تو است.

این مدیحه‌سرایی‌ها گاهی به حد شرک اکبر می‌رسد که شخص را از اسلام خارج می‌کند. بنابراین جایز نیست که رسول الله ﷺ را تا حدّ غلو مدح کنند زیرا خود ایشان از این کار نهی نموده است.

کسب مال و درآمد با مدح جایز که به حدّ غلو نرسد، حرام است؛ زیرا مدح رسول الله ﷺ با ویژگی‌های ستودنی، اخلاق والا و منش راستین که سزاوار او باشد از جمله عبادت‌ها است که برای تقرب و نزدیکی به الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ انجام می‌شود و جایز نیست عبادت را راهی برای رسیدن به اهداف دنیوی قرار داد زیرا الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {مَنْ كَانَ يُرِيدُ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا نُوَفِّ إِلَيْهِمْ أَعْمَالَهُمْ فِيهَا وَهُمْ فِيهَا لا يُبْخَسُونَ * أُولَئِكَ الَّذِينَ لَيْسَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ إِلَّا النَّارُ وَحَبِطَ مَا صَنَعُوا فِيهَا وَبَاطِلٌ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ} [هود: ۱۵-۱۶]: (کسی ‌که زندگی دنیا و زینت آن ‌را بخواهد در همین دنیا پاداش اعمالشان را به طور کامل به آن‌ها می‌دهیم و از آن کاسته نمی‌شود. آن‌ها کسانی هستند که در آخرت چیزی جز آتش ندارند و هر چه در دنیا انجام داده‌اند، نابود شده و هر عملی که انجام می‌دادند، باطل است).

***

صحیح بخاری: كتاب أحاديث الأنبياء، باب قول الله: (وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مَرْيَمَ إِذا انتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا) شماره (٣٤٤٥). ↩︎

تعداد بازدید: 6

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: ما حكم من جعل المديح بالنبي صلى الله عليه وسلم أو الصالحين تجارة له يكتسب منها معيشته؟

فأجاب رحمه الله تعالى: حكم هذا محرم ، ويجب أن يعلم بأن المديح للنبي صلى الله عليه وسلم ينقسم إلى قسمين:

أحدهما أن يكون مدحًا فيما يستحقه صلى الله عليه وسلم بدون أن يصل إلى درجة الغلو، فهذا لا بأس به، أي: لا بأس أن يمدح رسول الله صلى الله عليه وسلم بما هو أهله من الأوصاف الحميدة الكاملة، في خلقه وهديه صلى الله عليه وسلم.

ثانيهما: أن يكون مدحًا يخرج بالمادح إلى الغلو الذي نهى عنه النبي صلى الله عليه وسلم فقال: «لَا تُطْرُونِ، كَمَا أَطْرَتْ النَّصَارَى ابْنَ مَرْيَمَ، فَإِنَّمَا أَنَا عَبْدُهُ، فَقُولُوا عَبْدُ اللَّهِ وَرَسُولُهُ». فمن مدح النبي صلى الله عليه وسلم بأنه غياث المستغيثين، ومجيب دعوة المضطرين، وأنه مالك الدنيا والآخرة، وأنه يعلم الغيب، أو بمثل ما قال البوصيري:

يا أَكْرَمَ الرُّسُلِ مَالِي مَنْ أَلوذُ به سواك عند حلول الحادِثِ العَمِمِ

فإِنَّ مِنْ جُودِكَ الدنيا وضَرَّتَها وَمِنْ عُلُومِكَ عِلمَ اللَّوْحِ والقَلَمِ

و ما شابه ذلك من أ ألفاظ المديح، فإن هذا القسم محرم، بل قد يصل إلى الشرك الأكبر المخرج من الملة. فلا يجوز أن يمدح الرسول -عليه الصلاة والسلام – بما يصل إلى درجة الغلو؛ لنهي النبي صلى الله عليه وسلم عن ذلك.

ثم نرجع إلى اتخاذ المديح الجائز حرفة يكتسب بها الإنسان، فنقول أيضًا: إن هذا حرام ولا يجوز؛ لأن مدح الرسول -عليه الصلاة والسلام- بما يستحق، وبما هو أهل له صلى الله عليه وسلم من مكارم الأخلاق، والصفات الحميدة، والهدي المستقيم، مدحه بذلك من العبادة التي يتقرب بها إلى الله، وما كان عبادة فإنه لا يجوز أن يتخذ وسيلة إلى الدنيا؛ لقول الله تعالى: ﴿ مَن كَانَ يُرِيدُ الْحَيَوةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا نُوَفِّ إِلَيْهِمْ أَعْمَلَهُمْ فِيهَا وَهُمْ فِيهَا لَا يُبْخَسُونَ أَوَلَيْكَ الَّذِينَ لَيْسَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ إِلَّا النَّارُ وَحَبِطَ مَا صَنَعُوا فِيهَا وَبَطِلٌ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴾ [هود:15-16].