(۴۰۸) حکم نگهداری عکس‌های پرسنلی و شناسایی

(۴۰۸) سوال: حکم نگهداری عکس‌های پرسنلی و شناسایی چیست؟ نظر به این که روی دیوار نصب نمی‌شود و برای تعظیم نیست بلکه به عنوان یادگاری در جعبه نگهداری می‌شود. عکس گرفتن چه حکمی دارد؟

جواب:

نگهداری این تصاویر، جایز نیست زیرا بنا بر دیدگاه جمهور اهل علم فقط در صورتی جایز است که حالت خوار و حقیر داشته باشد؛ مانند تصاویر روی فرش، بالش، تکیه و… که زیر و دست و پا قرار می‌گیرد که هر چند در مورد این صورت نیز اختلاف نظر وجود دارد اما نزد جمهور و اکثر اهل علم جایز است ناجایز است اما در غیر این صورت، جایز نیست و نگهداری آن نیز حلال نیست و تفاوتی ندارد که آویزان شود و در معرض دید باشد یا پنهان و داخل جعبه باشد.

نگه داشتن عکس‌های یادگاری که در مثلا در آلبوم نگهداری می‌شود، جایز نیست و شایسته نیست که انسان به آن یادگاری وابسته شود؛ فردی که دوست صمیمی تو است، شاید روزی دشمنت باشد لذا این چگونه یادگاری است؟ لذا شایسته است که انسان در محبت و بغض، زیاده‌ روی نکند. ضرب المثل است که می‌گویند: (دوستت را به اندازه دوست بدار که شاید روزی دشمنت گردد و به نسبت دشمنت به اندازه بغض داشته باش که شاید روزی دوستت گردد). انسان در گرو وقت خویش است و شرایط همیشه تغییر می‌کند لذا نگهداری این تصاویر، شایسته نیست حتی جایز نیست.

تصویر دو نوع است:

نوع اول: تصویر با رسم و نقاشی؛ بدین صورت که مثلا فردی با دستش تصویر جسم که عبارت از چهره، دو دست و… است را نقاشی ‌کند. این کار جایز نیست و رسول الله ﷺ چنین افرادی را لعنت نموده و خبر داده است این فرد نقاش، شدیدترین عذاب را خواهد داشت.

نوع دوم: تصویر به صورت انتقال با وسیله‌ای همچون دوربین عکاسی؛ در این مورد بین اهل علم، اختلاف ‌نظر وجود دارد زیرا عکاس در حقیقت این عکس‌ها را نقاشی و ترسیم نکرده است بلکه وی تصویر را انتقال می‌دهد و مانند نقاش نیست که می‌خواهد کاری حرفه‌ای و با مهارت انجام دهد تا تصویر و رسم وی مانند خلق و تصویر الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ باشد. همچنین کسی که خلق و تصویر الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ را به وسیله‌ی نور کپی می‌کند با نقاش فرق دارد.

به همین خاطر اگر نامه‌ای به من بدهی و بگویی: این نامه را برایم کپی کن، اگر من آن‌ را نوشته‌ و از آن عکس بگیرم، عکس گرفته‌ام و نویسنده نیز خودم هستم اما اگر بگویی: این نامه را بگیر و با دوربین از آن عکس بگیر، صاحب خط و نوشته‌ همان نویسنده‌ی اول است نه کسی که عکس گرفته است که البته این نیز همین طور است که من نیز نظر را راجح و صحیح می‌دانم که عکس فوتوگرافی (عکس با دوربین) اشکالی ندارد اما باید دقت شود که هدف از عکس گرفتن چیست؟

اگر برای نگهداری آن به صورتی باشد که جایز نیست از این جهت، حرام می‌شود؛ بنابراین حرام بودنش به خاطر این است که سبب کار حرامی می‌شود نه بدین خاطر که اصل این کار، حرام است. اما اگر برای نیاز یا ضرورت باشد اشکالی ندارد؛ مانند عکس‌هایی که برای حفظ امنیت در مدارکی مانند شناسنامه، گذرنامه و… نگهداری می‌شود، اشکالی ندارد.

با وجود این که قول راجح نزد من، جایز بودن تصویر فوتوگرافی است اما نظرم این است که شایسته است مسلمان از آن دوری نماید زیرا به تقوا و ترس از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ نزدیک‌تر است؛ زیرا در این مسئله، شبهه‌ وجود دارد و برخی علما تصویر فوتوگرافی حتی برای شناسنامه و… که با دوربین گرفته می‌شود را حرام می‌دانند. این که انسان از حرام دوری کند نیز شایسته است مگر این که برای نیاز باشد که در صورت نیاز، شبهه از بین می‌رود.

***

تعداد بازدید: 7

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: ما حكم الاحتفاظ بالصور الشمسية؟ علما بأنها لم تعلق على الجدران، وأنها محفوظة داخل علبة كما أنها لم تؤخذ لأجل التعظيم ولكن للذكرى. وما حكم من قام بالتصوير؟

فأجاب رحمه الله تعالى: أما الاحتفاظ بهذه الصور فإنه لا يجوز، وذلك لأن اقتناء الصور إنما يجوز إذا كانت على وجه ممتهن، كالتي تكون في الفرش والمخاد والمساند وما إلى ذلك مما يمتهن هذه جائزة عند جمهور أهل العلم، وإن كان فيها خلاف، لكن الجمهور على أنها جائزة.

أما ما لا يمتهن، سواء كان شُهر ،وعلق أم كان أخفي في علبة وشبهها، فإنه لا يجوز، ولا يحل للمرء اقتناؤه فالصور التي للذكرى، التي توجد في الحقيبة التي يسمونها ألبوم وغيرها، أو غيرها هذه لا تجوز، ثم إن الذكرى لا ينبغي للإنسان أن يتعلق بها، فأي ذكرى تكون؟ هذا الرجل الذي كنت حبيبا له، أو صديقا له في يوم من الأيام، قد يكون يوما من الأيام بغيضا لك، ولهذا ينبغي للإنسان ألا يسرف في الحب، ولا في البغض، وقد قيل: أحبب حبيبك هونا ما فعسى أن يكون بغيضك يوما ما، وأبغض بغيضك هونا ما فعسى أن يكون حبيبك يوما ما.

على كل حال هذه الذكرى لا تنبغي والإنسان عبارة عن ابن وقته والأحوال تختلف وتتغير، فلا ينبغي اتخاذ هذه الصور، بل لا يجوز أن يحتفظ بها. وأما التصوير فنوعان:

أحدهما: أن يكون بتخطيط اليد بمعنى أن الإنسان يخطط صورة الجسم مثلا من وجه ويدين إلى آخره، فهذا لا يجوز، وهو الذي لعن النبي صلى الله عليه وسلم فاعله، وأخبر أن فاعليه هم أشد الناس عذابًا.

ثانيهما: إذا كان التصوير بالنقل بالآلة الفوتوغرافية، وهذا موضع خلاف بين أهل العلم؛ وذلك لأن التصوير بالنقل ليس تصويرا فعليا من المصور في الحقيقة، بل هو ناقل للصورة، وليس مصورا، وليس كالمصور الذي يريد أن يعمل ما فيه إبداع وإتقان، حتى يكون عمله وتخطيطه كتخطيط الله -عز وجل- وتصوير الله وبين الإنسان الناقل الذي ينقل ما صوره الله -سبحانه وتعالى – بواسطة الضوء، فبينهما فرق.

ولهذا لو عرضت على رسالة وقلت انقلها لي. فكتبتها، وجعلت أصور عليها، صرت الآن مصورًا، والكتابة هذه كتابتي. لكن لو قلت: خذ هذه الرسالة وصورها بالآلة الفوتوغرافية. فالكتابة كتابة الأول، أي كتابة صاحب الخط الأول، وليست كتابة الذي صور بالآلة المصورة، فهذا مثله تماما. وهذا هو الذي نرجحه؛ وهو أن التصوير الفوتوغرافي لا بأس به، لكن ينظر ما هو الغرض من ذلك؟

إذا كان الغرض اقتناء هذه الصور على وجه لا يباح فهذا يحرم من هذه الناحية، فيكون تحريمه تحريم الوسائل لا تحريم المقاصد. وأما إذا كان الغرض لمصلحة ، كحفظ الأمن في التابعيات وشبهها، فهذا لا بأس به، أعني: لا بأس بالتصوير للتابعية وشبهها، ومع هذا مع قولنا بالجواز، أو مع ترجيحنا للجواز – نرى أن اللائق للمسلم أن يبتعد عنه؛ لأن ذلك أتقى وأورع؛ لما في ذلك من الشبهة، فإن بعض أهل العلم يرون أن التصوير، حتى الصور الشمسية أو الفوتوغرافية، حرام، وترك الإنسان لما هو محرم أمر ينبغي فعله، إلا إذا دعت الحاجة إليه، فإن المشتبه يزول بالحاجة.