(۳۶۷) سوال: برخی مردم نزد ما هنگام زیارت قبرهایی که در در میانش قبور صحابه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُم و برخی علمای دین وجود دارد، دچار اشتباهاتی می‌شوند؛ برای مثال: از آن‌ها کمک می‌خواهند، از آنان می‌خواهند نزد الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ برایشان دعا کنند و از آن‌ها حمایت کنند تا مشکلات و مصیبت‌هایشان برطرف شود. نصیحت شما به این افراد چیست؟  

جواب:

قبل از پاسح به این سؤال، دوست دارم بگویم: این که ادعا می‌شود فلان قبر متعلق به فلانی صحابه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُم یا ائمه‌ی بعد از آنان است، چه بسا درست نباشد؛ لزوما هر آن چه ادعا شود صحیح و قابل قبول نیست بلکه برخی از این ادعاها ساخته‌ی دروغ‌گویان است. بر فرض هم اگر قبر صحابی یا امامی از ائمه باشد برای مسلمان، مشروع است هنگام زیارت مقبره چیزی را انجام دهد که پیامبر ﷺ انجام می‌دادند بدان امر نموده است که بر آنان سلام کند و بگوید: «السَّلَامُ عَلَى أَهْلِ الدِّيَارِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُسْلِمِينَ، وَيَرْحَمُ اللهُ الْمُسْتَقْدِمِينَ مِنَّا وَالْمُسْتَأْخِرِينَ، وَإِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ بِكُمْ لَلَاحِقُونَ»^۱ : (درود و سلام بر شما مسلمانان و مؤمنان باد‌ای اهالی این سرزمین! الله کسانی از ما که پیش‌تر از دنیا رفته و کسانی که تازه از دنیا رفته‌اند را رحمت کند. هرگاه الله بخواهد ما نیز به شما می‌پیوندیم).

کسی ‌که به قبرستان می‌رود، باید عبرت بگیرد و برای مردگان دعا نماید نه این ‌که نزد آنان دعا کند؛ اما کسانی‌ که برای تبرک جستن به خاک یا زشت‌تر از آن برای به دعا خواندن مردگان به زیارت قبرها می‌روند تا به آنان سود بخشند، ضررها را از آنان دفع کنند و… بدانند که به دعا خواندن غیر الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ شرك اكبر است که موجب خروج از اسلام می‌شود؛ الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {وَمَنْ يَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهاً آخَرَ لا بُرْهَانَ لَهُ بِهِ فَإِنَّمَا حِسَابُهُ عِنْدَ رَبِّهِ إِنَّهُ لا يُفْلِحُ الْكَافِرُونَ} [المؤمنون: ۱۱۷]: (هر کس به همراه الله، معبود دیگری را به دعا فرا بخواند، برای این کارش هیچ دلیلی ندارد؛ محاسبه‌اش فقط نزد پروردگار او است و کافران هرگز رستگار نمی‌شوند) الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ بیان نمود فردی که معبود دیگری را به‌ جای الله یا همراه با الله به دعا فرا می‌خواند، كافر است و رستگار نمی‌شود؛ یعنی به خواسته‌اش نمی‌رسد و از آن چه از آن پرهیز می‌کند و ترس دارد نجات نخواهد یافت.

همچنین الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ يَدْعُو مِنْ دُونِ اللَّهِ مَنْ لا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَهُمْ عَنْ دُعَائِهِمْ غَافِلُونَ* وَإِذَا حُشِرَ النَّاسُ كَانُوا لَهُمْ أَعْدَاءً وَكَانُوا بِعِبَادَتِهِمْ كَافِرِينَ} [الاحقاف: ۵-۶]: (چه کسی گمراه‌تر از کسی است که غیر الله را به دعا فرا بخواند که تا روز قیامت هم دعایش را اجابت نمی‌کند و آنان اصلا از دعای اینان بی‌خبر هستند. هنگامی که مردم محشور شوند، دشمنانشان خواهند بود و به عبادت ایشان کفر خواهند ورزید) بنابراین مشركی که غير الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ به دعا فرا بخواند، در دنیا و آخرت رستگار نمی‌شود و چنان نادان است که کسی گمراه‌تر از او نیست.

این افرادی که به زیارت قبرستان می‌روند را نصیحت می‌کنم که زیارتشان به روش مشروع باشد؛ به صورتی که از زیارت قرستان، پند بگیرند و آخرت را به یاد بیاورند و به یاد داشته باشند که اکنون روی زمین و زنده‌ هستند، می‌خورند، می‌نوشند، می‌پوشند و از زندگی لذت می‌برند اما به زودی در دل زمین جای خواهند گرفت و در گرو اعمالشان خواهند بود؛ مانند تمام مردگانی که پیش از این زنده بودند و اکنون چنین وضعیتی دارند. سپس برای برادرانشان که از دنیا رفته‌اند چنان که مشروع است دعا می‌کنند که قبلا بدان اشاره کردیم؛ اما تبرک جستن به خاک و به دعا فرا خواندن مردگان، گمراهی است که هیچ پایه و اساسی ندارد.

***

1. صحیح مسلم: کتاب الكسوف، باب ما يقال عند دخول القبور والدعاء لأهلها، شماره (٩٧٤). ↩︎